Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 254.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

(por. kloza, inkluz, konkluzja); grec. klēis, ‘klucz’, klejō, ‘zamykam’.

klukać, klukotać, ‘bełkotać’ (»w brzuchu kluka«, »klukać na ptaka«), stąd u innych Słowian nazwa dla ‘zdroju’ (rus. klucz), a nawet dla ‘dziobania’ (klukawec, ‘dzięcioł’); kluką i ‘kwokę’ nazywają; dźwiękonaśladowcze, por. niem. glucken, Gluckhenne, ‘kwoka’, lit. klokti, ‘ciurczeć’.

klupić, ‘chylić’, »aż go starość w ziemię klupi«, ‘układa’, »do ziemi się klupi«, Potocki; lit. klupti, klupoti, klauptis, ‘klęknąć’, goc. hlaupan, niem. laufen, ‘biegać’.

klusię, ‘źrebię’; mylnie piszą je kłusię, gdyż i dawna pisownia i inne języki miękkiego ju dowodzą: cerkiew, klusę (klusęte), powszechne (na Bałkanie, u Czechów) klusa, klisna, klisice, ‘kobyła, szkapa’. U nas w 16. i 17. wieku klusiątko, ‘bydlątko’. Z klusięciem łączą wyraz kłus (p.). Przed s wypadła może spółgłoska, p?, więc może *klups- pierwotne, p. klupić; serb. klusawac (p. kłus) przemawiałoby za tem.

kluska, klucha, kluseczka, dawniej kloska, z niem. Kloss, Klösschen; od nas na całą Ruś przeszło, rus. klocka; niem. słowo toż co i Klotz, ‘kloc’.

kład, ‘skarb’, w 15. wieku; pokład, nakład, wykład, przekład, przykład, przykładny, zakład, podkładka, dokładny, okłady; kładka; kładę, kłaść, i wszelkie złożenia z przyimkami: nakładca, przekładacz; kładać, kładz(i)enie; skład, składnia, nieskładny; pokładziny; składamy ten czasownik z -łożyć: przekładam-przełożę, zakładam-założę, wykładam-wyłożę. Pień kła-, lit. kłoti, ‘kłaść, rozpościerać’; -d takiż przyrostek, jak w idę, jadę, kradę, będę; jest i na Litwie, pakłode, ‘prześcieradło’; u Niemców z innym przyrostkiem (t), hladan, laden (goc. afhlatan, ‘nawalić ciężar’). Kładnąć, kładzina, kłada; pierwotne kła- ocalało w nazwach miejscowych, np. Kłaj(?).

kłak, kłaczysty, kłaczasty, kłaczek, ‘pakuły’, ‘sierść’, z odmienną od każdej innej słowiańskiej postacią: rus. kłok, ‘kosm’, czes. klk, kluk, ‘kosm’, serb. kuk z *klk; wedle nich oczekiwalibyśmy *kłek.

kłam, »kłamy stroić«, ‘żartować’; kłamać, kłamam, dziś kłamię, z licznemi złożeniami, wykłamywać się itd.; kłamca, kłamliwy, kłamstwo, kłamny; zupełnie to samo i tak samo tylko u Czechów. Dawniej, np. w psałterzu, znaczyło ‘pośmiewisko’, od, ‘ruchu błędnego’, kłamcać i kłańcać, ‘dzwonić zębami (kłańcami)’, małorus.; serb. klancati, o ‘znużeniu’, słowień. klam, ‘sen’, klamati, o ‘ruchu odurzonego’; u innych Słowian z odmienną samogłoską: serb. klimati, ‘kiwać się’, ‘zasypiać’, czes. klimati, klemżeti, klemieti, toż samo, ‘siedzieć skulony’; lit. kłajoti. Może tu rus. chłam, ‘rupiecie’, jeśli ch- z sk-. Por. i kłomia.

kłapać, »kłapnąć zębami«; i o ‘paplaniu’, kłapacz; kłapaty, kłapouchy; kłapeć, ‘pantofel kłapiący’, łapeć, ale i ‘płat, bryła’; kłapciasty; niby dźwiękonaśladowcze, obok klepania i kłopotu; podobne w innych językach: niem. klappen, Klapps (klaps nasze), klopfen, klappern, lit. z b, kłabēti, ‘kłapać zębami’, itd.

kłąb, kłęby, kłębek, kłębić się, skłębiony, kłębiasty, kłębuszek. Rzeczownik bywał rodzaju nijakiego: bułg. klŭbo, serb. i czes. zdrobniałe klupko, klobko, klbko; cer-