rus. objasnit’, jaska, ‘jasna gwiazda’. Może jednak pień jas- ten sam co w czes. jásati, jasowati, ‘krzyczeć’, jásot, ‘okrzyk’, jaskati, jaskotati; jasny byłoby pierwotnie o ‘głosie jasnym’ (a o głosie używa się jasny nieraz u Słowian), i przechód znaczenia byłby ten sam, co w łac. clarus, ‘jasny’, od ‘głosu’: cla- w clamor, classis (‘zawołanie’), calare, ‘wołać’ (pień u Słowian nie częsty, zdwojony w *kołkoł, rus. kołokoł, ‘dzwon’, cerk. kłakoł, załab. klokolniki, ‘dzwonki’, lit. kałba, ‘mowa’), Za tem drugiem przypuszczeniem przemawia, że niema śladu po pniu jask-, jest wyłącznie jas-. Jest zresztą i ind. jaśas, ‘blask, zaszczyt’, jaśas-, ‘szczytny’: trzecia możliwość?
jastrząb (w najdawniejszych zabytkach pisany i jastram lub jastramp, co niczego nie dowodzi); tak u wszystkich Słowian, w staroruskiem i istrjab; urobione, podobnym przyrostkiem jak gołąb, od jastry (‘bystry’), jastrzyć, ‘patrzyć’.
jasyr, ‘niewola w ordzie tatarskiej’, w 17. w. częste, wschodnie (ruskie) z tatarskiego; tureckie esir, o ‘jeńcu wojennym’, w innych językach słowiańskich, na Bałkanie.
jaszczurka, od 15. w, i jaszczorka, jeszczerzyca, wieszczerzyca (w 15. wieku, jak dziś u Kaszubów, załabskie wiestarica), u Stanka i jaszczor r. 1472; inni Słowianie mają przeważnie urobienie ne -er, nie na -ur, cerk. jaszter (tak samo u Serbów, Słowieńców, Czechów, Łużyczan); na Rusi jaszczerica ‘jaszczurka’, a jaszczur ‘myszka’, morawskie jaszczur ‘salamandra’; zwierzątko nazwane od krycia się w jaskach (p. jaskinia); -er, -ur, są przyrostkami.
jaszczyk, ‘wóz z amunicją’, dawniej wszelki ‘drewniany schowek, skrzynka’, np. u Potockiego: »jaszcze, miski, talerze i sprzęt z drewna iny«; narzeczowe jascysko, ‘naczyńko u maślniczki’; wywodzą z rus. (jaszczyk, ‘szuflada’, dawniej samo jask, niby pożyczka z nordyjskiego askr, staroszwedzkie asker, wszelki ‘mały statek’, na wodzie i lądzie); p. jaskinia; jest i u Mazura Paska, nietylko na Podgórzu.
jaśmin, jaśminek, europejskie; nazwa wschodnia, jak i roślina: arab. persk. jāsemīn.
jata, dziś jatka, a raczej jatki, jatkowy; pierwotnie ‘namiot’, dalej ‘buda, kram’; »wydany na mięsne jatki«, t. j. ‘opuszczony’; jatnik; częste dawniej: »jata ptasznicza«; r. 1500 »jata albo buda«, »strzecha a jatka (rzeźnicza)«, jaty, ‘namioty’; jeszcze u Potockiego: »zdybawszy dziada przy drodze w jacie«; ogólne tylko na Zachodzie (u Łużyczan jeta, hieta, czes. jata, jatka), chyba w cerk. nazwie ‘kuchni’, jatchulnica? Jak jato, ‘stado’, od pnia ja-, p. jechać, bo jaty i wieże (p.) wieziono, złożywszy je. Na Południu złożone po-jata, ‘komórka, stajnia’, ‘dom’ (bułg. serb.).
jaw, »na jawi«, jawa, zjawa, jawić i złożenia; objawienie, jawny, jawnogrzesznica. Prasłowo; czes. dziś jewný, jewiti, cerk. i bez j-, awie, ‘na jaw’, awiti, obawiti, ‘ukazać’, zresztą zawsze i wszędzie z j-, rus. jawka; lit. owyje, ‘na jawi’, owytis, ‘jawić się’, pożyczki. Wychodząc od niby pierwotnego aw- (i łącząc je z u-m, p.), wtaczają łac. audio, ‘słyszę’ (stąd nasz audytor, audjencja, auskultant i askultant), grec. aiō, ‘słyszę’ (z *awisō), aisthanomai,
