w jednej odmianie w lit. manes, mani, niem. mir, mich, łac. mei, mihi, jako pierwotna.
jabłko, jabłeczny, jabłecznik r. 1500, jabłkowy, jabłkowity (o maści końskiej), jabłoń; miejscowe: Jabłowo i i. Nazwa spólna wszystkim północnym językom aryjskim: celt. abhall, niem. Apfel, lit. obuołas, ‘jabłko’, obelis, ‘jabłoń’, prus. woble i wobalne; ocalała i w nazwie »jabłkorodnej« Abella w Kampanji rzymskiej; por. łac. abies, ‘jodła’, prasłowo. Za jabłoń pojawia się na Południu jablań; u dawnych Czechów są obie poataci; wymiana to przyrostka -ań i -oń; na Południu jablka, jabuka, żeńskie, zamiast nijakiego jabłko. Urobione przyrostkiem zdrobniałości -ŭko od niezachowanego jabło (w staroczes. jest jednak); por. Jabłowo; jabłuszko, jak serduszko. Mazowieckie jebłko, jebłecznik, nieraz w 15. wieku.
jabrząd, jabrzędzie, ‘topola’, to samo co obrzad (p.); wymiana ja- i o- z pierwotnego a-, ja-.
jacy, ‘tylko’, przestarzałe, ludowe, w 15. i 16. wieku ogólne; jacy kto, ‘kto tylko’, ‘byle kto’, »niesłuszno jest, aby ot jacy kogo niesiona była skrzynia« (»aby leda kto nosił«, Leopolita); jarcy komu, zamiast jacy komu, jarcy czyją, zamiast jacy czyją (jacakami dziś zowią, co jacy, zamiast »tylko«, mówią); cerkiewne jaszti i jaszte, najczęściej bez j- pisane, aszti i aszte, ‘jeśli’, kto aszte, ‘jacy kto’; urobione od zaimka 3. osoby przyrostkiem -tje lub -tji; jeszcze jest to samo słowo z przyrostkiem -stje, co na jedno wychodzi. Tylko jacy, r. 1549.
jad, jadowity, jadowić się, ‘gniewać się’ (ludowe mylne jadłobić się, jadłoba), jadzić się, zajadły, rozjadły; prasłowo; tak i w temże znaczeniu u wszystkich Słowian; u Serbów obok jed, ‘jad’, ‘złość’, jest jad, ‘żal’, jadan, ‘nieszczęsny’, jadati, ‘biadać’; u Czechów tylko jed (jest i w starorusk.), z nowem je-. Jad zadawano w jadle, por. franc. poisson, ‘trucizna’, t. j. ‘napój’, łac. potio; niem. Gift od geben; więc p. jeść; i truci(z)na tylko od potrawy nazwana (p. truć). Jadówka, ‘krosta’.
jadę, od 15. wieku jedziesz zamiast pierwotnego i ludowego jadziesz, jadzie, urobione (jak i-dę do i-ć) do ja-ć-, p. jechać; tak i to samo u wszystkich Słowian; cerk. jadą, ale rus. czes. jedu, małorus. jidu, z nowem je-, ji-.
jadło, dawniej i narzeczowe jedło; jadać, jadalny, jadalnia, jadłospis; p. jeść; urobione (jak siodło, ‘wieś’, od sed-) przyrostkiem -ło od jad-, dlatego serb. jelo (l z dl, jak tam zawsze); jadać, częstotliwe, zwykłe.
jadro, ‘sieć, niewód’, »sieć jadrzysta«; jadro właściwie ‘wypukłość sieci na ryby i ptaki’, więc Cygański r. 1584 co raz przestrzega: »urób sieć, coby jadra nic nie było«, »uczyń jadro średnie«, »jeno jadra nie barzo wiele«. U innych Słowian jadro ‘żagiel’ (cerk. jadro dla ‘masztu’ mylne chyba), jadriło, jadrina, serb. słowień. jadro, jedro, ‘żagiel’, jedriti i jadrati, ‘żeglować’. W związku z tem i nadro, zanadrze? (p.). Jeśli znaczenie pierwotne ‘żagiel’, można ja-dro od ja-ć, ‘jechać’, wywodzić, jak łac. vēlum, ‘żagiel’, od veho, ‘jadę’; inni wychodzą od ‘nabrzmienia’ i łączą jadro z jadem, niby = niem. Eiter, więc jad-ro, co jeszcze mniej prawdopodobne.
