pomijamy (interpelacja); wymieniamy tylko naszego wyłącznego introligatora, ‘co książki oprawia, wiąże’, wiązacz w 16. wieku.
ips, ipsym, ipsymować, od ‘fałszowania wina ipsem, t. j. ‘gipsem’, przeniesione na wszelki ‘fałsz’ w 17. wieku, szczególniej u Potockiego: »mieszając swych prywatnych konceptów ipsymy«, »fałszu i ipsymu kto nie miesza w złoto«; »od wina ipsymowanego wybaw nas Panie«, Modlitwa około r. 1760, »wodę ipsymują winem, wino ipsymują wodą«. Ips zanotował r. 1472 Stanko.
ircha, jercha, irzcha, ‘rodzaj skóry wyprawnej, zamszu’, irszany, irchowy, irchownik, na Zachodzie słowiańskim, czes. jircha, łuż. jercha, słowień. ircha i jercha (jest i u Serbów; na Rusi od nas); z niem. dawnego irch, erch, erich, ircher, ‘białoskórnik’, a to z łac. (h)ircus, ‘cap’.
Irzy, Jerzy, jest i postać Jur, Juricus r. 1285, Jurek, Jurkowo; dalej irz, irze, irzyk, jirzykowie, wszystko w r. 1472 dla ptaszka ‘cypselus’ (por. Potockiego: »jaskółczy rodzaj w Polszcze zową irzykami«); »jerzyki powietrzne«, obok »jadowitych irów«, i »jerowie skrzypiotały«; r. 1500 »ir albo lelek« tłumaczy ‘larus’, ‘mewę’; u Czechów jirzice, ‘pieńka’, jirziczek, ‘jaskółka’; jest to imię własne Irzy; podobne przenośnie nie rzadkie, p. kaczka i inne. U Serbów i Słowieńców nazywają się te same ptaszki juriczica, jurka, jurica, jurszczica (i o ‘czyżach’). U nas Jura w 14. w., jak na Rusi (św. Jur lwowski!).
iskać, ‘szukać’, pierwotne słowo, nim go Niemcem szukać (p.) zastąpiliśmy, ale jeszcze u Reja i i. odiskać = ‘odszukać’; dziś, jak i u Czechów, głównie o ‘szukaniu »gadu« w głowie’; lit. jeszkoti, ‘szukać’, niem. heischen, ‘żądać’, ind. (z odmienną samogłoską) iczchati, ‘szuka’, ‘życzy’ (od pnia ais; ind. eszati, ‘szuka’, iszmas, bożek miłości). Inni Słowianie ocalili słowo: cerk. iskati, iską i isztą, rus. iskat’, isk, ‘dochodzenie sądowe’, priisk, ‘kopalnia’, serb. iskati, isztem, i biskati (od złożenia obiskati, mylnie rozłożonego); moraw. wiskati, i u nas wiskać, wiszczeć, z mylnem w-. W złożeniach z końcową półgłoską, jak zŭ-, ta zlewa się z i- pnia w y: stąd nasz zysk, zyskać, zyskowny, w cerk. sŭniskati, ale na Rusi, jak u nas, syszczik, ‘szpicel’, wzyskat’, ‘wymagać’, nie wzyszczitie, ‘nie bierz pan za złe’.
iskra, iskierka, skra, skierka, iskrzyć i skrzyć się, iskrzysty, złożenia z za- itd.; prasłowo; tak i w tem znaczeniu u wszystkich Słowian, z przydechem j-; Czesi pisali Giskra (znany kondotjer z 15. w., a minister wiedeński z 19. w.). Jest to odmiana wokalizacji z jaskier, jaskrawy, jas(k)ny (p.).
ispina, u Haura: »upusty stawowe chróstem, ispiną albo dębiną młodocianą opleść«; ‘to, co na ispach, namułach, rośnie’(?); od isep, ispu, u nas tylko w nazwach miejscowych, Isep, u Czechów jesep, ‘szutrowisko’, cerk. isĭpĭn (z iz-sep, ‘nasyp’). Jest to Isep jedynym niemal przykładem zachowanego nagłosowego i przyimka iz, co jeszcze jest w nazwie Izgórsk 1104 r. (w 13. wieku już Zgórsk), a może i w istyk, toż co ‘styk u pługa’, »wykalać istykiem«, Potocki (iztykać); iz zresztą na całym Zachodzie tylko z dało.
isty, istny, istota, istność, iście,
