Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 208.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

jak nieraz), ‘jarzmo’ (i w nazwie lekarza Jugo, co nie franc. Hugo, bo znany w przysłowiu od 17. wieku). U wszystkich Słowian tak samo; cerk. igo (obok odmiany iga jest i iżesa, jak przy odmianie nieba, słowa). Prasłowo; lit. jungas, ind. jugam, grec. dzygon, łac. iugum, iungere (stąd konjunkcja, ‘złączenie’, adjunkt, franc. adjoint, dysjunkcja, konjugować itd.), goc. jukuzi, niem. Joch, wszędzie to samo: ‘jarzmo’; z iżesa można grec. dzeugos, ‘zaprząg’, łac. iugera, ‘morg’, porównać. Nie mamy czasownika, ocalałego w lit. jungti, łac. iungo, ‘łączyć’, ‘wprzęgać’. Nadmieniam zgodę łac. con - iux, ‘małżeństwo’ (z-jarzmieni), z cerk. sąprąg (rus. suprug) w tem samem znaczeniu.

igra, igierny, igrać, jigrzec, 2. przyp. jigrca, ‘komedjant’ (‘ioculator’, ‘kuglarz, śpiewak wędrowny’), igrzysko, igraszka (ten sam przyrostek -sz co w rus. igruszka, ‘zabawka’, wyigrysz, ‘wygrana’), p. gra.

ihumen, ‘opat’, ihumenia, ‘opacicha’, z cerk. rus., a to z grec. hēgumenos, ‘przeor’; tak samo ikon(a), ‘obraz świętego’, z grec. eikōn (ikonostas, ‘ściana z obrazami w cerkwi’).

ikra i ikro (r. 1500), ‘jajka ryb’, ikrzak (i »mleczak«), ikrowy, ikrzysty; ikra, ‘łydka’; kra lodowa (bez nagłosowego i-, jak stale u nas). Wszystko troje jedno słowo, o ‘nabrzmiałości’ wszelkiej (jajeczek, mięsa, lodu); s- nagłosowe odpadło, ocalało tylko w cerk. skra; rus. ikra, ‘kawior’; dalej urobione kriga, małorus. kryha, o ‘krze lodowej’. Lit. ikrai, ‘ikra’, prus. ikroj, ‘ikra (łydka)’, pożyczki, od Rusi i od nas.

imtym, p. jego; dziś nim zastąpiło dawne im: zanim.

im-, liczne słowa, z łaciny przejęte: imponować; imainacja (imaginacja, niby ‘obrazowanie’, od imago, franc. image, ‘obraz’); impet i impetyczny (‘naskok’ niby); imperator z imperjałami; imitacja; import, ‘wwóz’; impertynent (z franc.); impreza, w 17. wieku ogólne, dziś nieznane niemal, z włos. impresa (por. impresario), ‘przedsięwzięcie’; pomylone u Klonowica imbrjaki, ‘opilce’, z włos. ebbriaco; w 16. wieku był i impresor, imprymować, o ‘tłoczeniu, druku’, ‘drukarzu’. Pomijam wyłuszczanie podobnych złożeń z in-: inamorat (‘zakochany’, w romansach 17. i 18. wieku), inicjał, inspekcja, instytut; albo z il- (od inl-): iluminować, ilustracja itd.

imać, imacz, imaniec (‘jeniec’), p. jąć.

imbier, imbir, dawniej (1472) ingbier, ingbir (albo, wedle łaciny średniowiecznej, zynzybar i cyngbier), z niem. Ingwer z łac. zingiber, od wschodnich nazw (arab. zandżabil, pers. shangabir z ind. śrngawera).

imbryk, imbryczek, od 18. wieku, ‘naczynie do kawy’, z węg. ibrik, a to z tur. ebrek (m wstawiliśmy sami); i inni Słowianie od Węgrów to wzięli.

iment, tylko w ludowem: »do imentu«, ‘do cna’; z węg. imént.

imieć, imienie, p. mieć, mienie.

Imiennictwo osobowe. Pomijając nazwy, co dopiero z chrześcijaństwem przybyły i pod wielu względami podobnym, co dawne pogańskie, podlegały odmianom, tylko o tych prawimy, chociaż one właśnie u nas najsilniejszego doznały uszczerbku; z wyjątkiem Stanisława, Wojciecha, Kazimierza,