przykładach nasuwa się chynąć jako *chytnąć, ?); por. rus. chinut’ sia, ‘chylić się’.
chytry, chytrze, chytrość, chytrek i chytrzec, chytrzyć, częstym u przymiotników przyrostkiem -r od chyt-ania (‘chwycenia’) urobione; prasłowiańskie to, o ‘zręcznym, przebiegłym’ i ‘prędkim’; por. wymienione pod chwytać lit. kutrus, ‘zwinny’.
chyz, ‘dom’, chyża, chyż, pisane i przez i; prasłowiańska pożyczka z niem. hūs, Haus, jako pożyczka ze wcale ruchomą postacią; cerk. chyz, chyzina i chyżina, rus. chiża, bułg. i serb. chiża, chiżica, ale i chisza, chiszica, czes. dawniej chysze, chyszka, dziś chyże, chyżina. To słowiań. chyż pożyczyli Niemcy dwojako: Kietz, o ‘chałupach rybackich’ w Marchji (pod Berlinem, Poczdamem), i w Alpach jako Keische, Keusche, ‘chałupa’ (z tego znowu słowień. kajża). Uderza odmienność rodzaju i końcówki, ależ to pożyczka.
chyży, ‘chybki’, ‘szybki’, słowo późniejsze, od końca 16. wieku; od *chyg- do chy-, p. chyły.
i, spójka łącząca, ‘a’; samoistna, i w skupieniach (iza, izali), dawniej stale przed pytajniki kładziona (i kto, i co, zamiast kto?, co?); poszła z przypadku któregoś zaimka wskazującego; może to grec. ej, ‘jeśli’, albo lit. jei, ‘jeśli’ (od zaimka 3. osoby). Połączona z że: iże (skrócone: iż albo że), wyraża, jak aże, zawisłość: »on rzekł, iże przyjdzie«, tyle co: ‘on rzekł i on przyjdzie’; tak samo np. niem. und (‘i’) jeszcze na początku 16. wieku używano i w znaczeniu dass (‘że’).
ich, im, p. jego.
idea, ideał, idealny, idealista, idyla, należą do greckiego pnia, co ‘widzieć’ (i ‘wiedzieć’) oznacza, od którego i historja (w idyli i wymawiane zamiast dawnego ei, bo eidōlon, eidyllion, ‘obraz’, — idołopokłonnik ruski znaczy ‘bałwochwalca’, i ‘obrazek’). Od tego id- (wid-), zupełnie odmienne id- w idiota, idiotyczny, co ‘prywatynę’ i ‘nieuka‘ znaczy (idiōtēs, ‘prywatny’, idios, ‘własny’, od zaimka względnego).
Idzi św., Egidjusz, u Czechów Ilji.
igła, igiełka, igielnik, iglica albo glica (Mączyński 1564, i dziś narzeczowe), iglasty, igliwie (ależ jeglija, ‘jodła’, tu nie należy!); prasłowo; tak samo u wszystkich Słowian; i u Łużyczan i- odpada, gła; j- w nagłosie było i u nas, u Czechów jehla z jihla (jest i ihla u nich); rus. bułg. serb. igła, iglica; u nas w nazwie ‘berberysu’, glika (zwanego i dracz, drzon, dereń, od ‘darcia’), ocalało pierwotne -ika, jak w osika. Z pewnością da się tylko prus. aikulo, ‘igła’, porównać, chociaż nie zgadza się w spółgłosce; pień pierwotny ten co i w jędza (p.), od ‘kłócia’.
igo, w nazwach miejscowych, Igołomia, ‘gdzie się igo (= jarzmo) łamie’; narzeczowe jugo (ju- z ji-,
