pli’; bułg. graniŭ, ‘jełczeję’(?), serb. gronica, ‘angina’(?).
grosz, zdrobniałe (mylne) grosik, jak i grosiwo (poprawne: groszywo, groszysko), groszowy (w 15. wieku jeszcze i groszewy), groszówka, groszak) z czes. grosz, z łac. grossus (‘gruby denar’, w przeciwieństwie do dawnych cienkich blaszek, »brakteatów«); z czes. (nie naodwrót!) pożyczyli i Niemcy swój Grosch(en), którego sch byłoby inaczej niezrozumiale, bo tę nowa monetę najpierw w Pradze bito; stąd i nazwa czeski na ‘grosz’, np. na Śląsku. Od nas na całą Ruś; jest i na całym Bałkanie, ‘piaster’.
grot, ‘ostrze’, grocik, tak samo na Rusi i u Czechów, ale oni (i Serbowie) mają jeszcze hrot, grot, w znaczeniu ‘kosza młynowego’ (gdzie wsypują zboże), grotlo u Serbów i o ‘wąwozie’; na Rusi grot, z ‘żeleźca’ na cały ‘oszczep’ przeszedł. Inni rozróżniają dwojaki grot (‘ostrze’ i ‘kosz’), i łączą pierwszy z niem. Grat, Gräte, ‘ość’ (rybia, u kłosów). Jest i rus. drot, ‘oszczep’.
groza, groźny, grozić, groźba, pogróżka, zagrażać, ograżka, ‘febra’, groźliwy, zgroza. Prasłowo; groźny przybiera znaczenie ‘ogromny’, ‘okropny’, a u Słowieńców ‘piękny’. Na Rusi groza znaczy i ‘burza’, a z samogłoską e (io), grjoza, ‘mara’, grjezit’, ‘marzyć’. Jak słowiań. derz- (p. dziarski) odpowiada lit. drasus, ‘odważny’, tak samo odpowiadają sobie groza i lit. grasa, ‘groźba’, ‘wstręt’, grasus, ‘groźny’, ‘wstrętny’, grēsti, ‘zbrzydzić’, grastis, ‘zakaz’. Jest jednak i w lit. ż (równe słow. z), w grażus, ‘piękny’ (stąd Grażyna Mickiewicza), łotew. grezus; co do znaczenia, p. pod hardy.
gruba, ‘dół’, ‘szyb’, ‘skrzynia’, z niem. Grube; grubarz, p. grabarz.
gruby, niegdyś i gręby (ocalało po nazwach, nasz Gręboszów, a ruski Hrubieszów), w cerkiewnem (w 10. wieku) grąb, w słowieńskiem tylko tak, grob, u Bułgarów, jak u nas, grub, małorus. hrubyj (stąd u nas rubo, ruby, bez nagłosowego h-, w 17. wieku); grubość, grubieć, zgrubiały, grubowaty; przysłówek grubo, dawniej grubie; nierzadkie złożenia: gruboskórny i i.; ale grubjaństwo, grubjanin, grubjański, o ‘gburze, chamie’, od 16. wieku, wedle niem. Grobian, co od nas i na Ruś przeszło. Prasłowo; lit. o ‘wszelkiej twardziźnie i grudzie’: grubus, ‘zdrętwiały’ (grumbu, ‘drętwieję’), grubłus, ‘chropowaty’. Brak dalszych pewnych odpowiedników.
gruca, ‘krupy, kasza’, z niem. Grütze, od 15. wieku.
gruchot, gruchotać, z przyimkami: po-, z-, roz-; gruchnąć; w innych językach słowiańskich grochot, grochotati, w tem samem znaczeniu, gdy gruchati i o gołębiach (jak zresztą i u nas) się prawi; my groch- zapomnieli; jeżeli u pierwotne, to gruch- jest dalszem urobieniem od greu- w litew. griuti, ‘gruchnąć’, griauti, ‘pogruchotać’; łac. congruo (kongruencja), ‘spadam’, ruo, ‘padam’, niem. grūs, ‘żwir’; albo należy do gruda.
gruczoł, gruczołek, gruczołowy, ‘guz’, czes. hrcz i hrcze, ‘guz’, ‘narośl’, ‘zołza’, hrcz(ow)atý, ‘z guzami, sękami’; hrczeti, o ‘turkocie' kołowrotka, ruczaju’; przyrostek u nas jak w mozoł.
gruda, grudka, grudzić, grudzień, grudzisty i grudowaty, prasłowo; tak samo u wszystkich Sło-
