twini zastąpili je swojemi pilis, pile, ‘nasypami’. Najobficiej zastąpione to w niem., goc. garths, ‘dom’, garda, ‘stajnia’, niem. Garten i Gürtel; goc. weinagarths i aurtigarths przejęli (albo naśladowali) Słowianie, winograd i wertograd (‘winnica’, ‘ogród zielny’, (niem. Wurt, Wurzel), ale grodu nie pożyczyli od Niemców (jest nawet w Małej Azji, u Frygów, Manegordum, ‘gród Manesa’). Słowo pojawia się z gardłową dwojaką: z g i z (p. ozierod), na Litwie z g i ż, a więc gardas, ‘ogrodzenie w chlewie’, gardyti, ‘grodzić’, gardis, ‘drabina od wozu’, i żardis, ‘grodza’, prus. zardis, ‘płot’. W nazwach miejscowych, Grodno (z czego Litwini Gardinas upletli). U nas miasto zajęło wcześnie miejsce grodu, więc nie mamy ruskiego grażdanina, ‘obywatela’; Stryjkowski to za Rusią powtarzał. Złożone: grododzirżca, ‘kasztelan’, w 15. wieku. Ale Rozgard chełmiński jest niem. Rossgarten, ‘pastwisko’ (nietylko dla koni, przekręcane i w Rosengarten).
grodetur, grodenapl, i w odmienych nieco postaciach, pożyczki z francuskiego gros de Tours, gros de Naples, ‘grube (sukno) z Tours, z Neapolu’; grogren, ‘z grubego ziarna’ (grain).
grom, gromowy, gromić, dawne częstotliwe gromiwać; zgromić; ogrom, ogromny, ogromność, tak samo w rus.; pogrom, jak w rus.; rozgromić; gromki, gromny (rzadkie); gromnica (‘świeca od gromów zapalana, święcona 2. lutego, w dzień Oczyszczenia N. M. P.’), gromniczna (Matka Boska). Do grzmieć (p.). Prasłowo; zestawiają je bezpośrednio z grec. chromos, ‘wrzawa’, niem. Gram, ‘złość’, lit. gramēti, ‘gruchnąć (o ziemię)’. Czy gromot Budnego (r. 1570) polskie, wolno wątpić, mamy zresztą tylko grzmot. Złożenia, jak gromowładny, pomijamy.
gromada i grumada (w 15. i 16. wieku); grumadki, ‘kupki chróstu, stosy (zapalane w Wielki Czwartek dla ogrzania dusz nieboszczyków)’; z ‘kupy luźnej’ na ‘kupę zorganizowaną’ u nas przeniesione: gromada, ‘gmina’, gromadzki; gromadzić; gromadnie. Postać słowa nieustalona, u innych Słowian gramada i grmada, a postaci z -zd pojawiają się w rus. (gromozd, ‘rupiecie’, gromozdiť, ‘nawalić’) i czes. hromazditi. Przyrostek -d ma znaczenie zbiorowe, ale jakiż pień, czy od gromu (por. ogromny = gromadnyj rus.)? Raczej może ind. grāma- ‘kupa, gmina’, łac. gremium, ‘naręcze’, ‘łono’ (pożyczka nasza: gremjalny), litew. gramatas, ‘kupa’, gramantas i grumułas (por. grmada serb.), ‘gruda ziemi’.
grono (winne; ‘to, co się zrosło’, ‘kupa’; ‘kółko’), gronowy, gronny w biblji, gronowaty, postać polska z grozna (dawnego, por. czes. hroz(e)n), u innych Słowian obok z jest i zd: cerk. grozd (a są i postaci z e, grezn, grezdno), na Bałkanie grozd, grożdije, grozdober, ‘winobranie’. Może we związku z grań (p.); jest bowiem serb. grana, ‘gałąź’, granast, ‘gałęzisty’; podobnie u Bułgarów i Słowieńców.
gronostaj, gronostajowy, ‘hermelinowy’; słowo złożone; drugi człon od stać?, a pierwszy? Na całej Rusi hronostaj i hornostal, stąd i ród Hornostajów, czes. hranostaj wskazywałoby pierwotne *gorno-, ocalałe w ruskiem(?), do gor-, ‘żreć’,? Lit. garnys, nazwa (żarłocznej) ‘cza-
