głóg, nazwa kilku roślin, prasłowiańska, ‘cornus sanguinea’ (‘dereń’) i ‘crataegus’; lud i ‘owoc dzikiej róży’ głogiem nazywa; u Stanka (1472 r.) »wieliki i miękki głóg« i męczygłóg i głogobicz (?) dla ‘rubus,’ t. j. ‘jeżyn, ostrożyn’; biblja i ‘ciernie’ głogiem tłumaczy. Łączą z grec. glōches, glōchis, ‘ostry koniec’ (i kłosa), glōssa, ‘język’; por. głodać, ‘gryźć’ (?).
głogoł, zdwojone goł-, ‘mowa’ (p. głos), u nas już tylko w nazwach miejscowych: Głogoły i Głogolice, ale w prasłow. *gołgoł, ‘słowo’, *gołgołati, ‘mówić’, cerk. głagoł, ‘słowo’ (stąd nazwa pierwotnego alfabetu cerkiewnego głagolica, śś. Cyryla i Metodjusza, zastąpionego od 10. wieku przez nowszą, mylnie t. zw. cyrylicę), głagołati (stąd w rus. i na Bałkanie zachowały się oba słowa); u Czechów (niemal jedynych) oba w żywem używaniu pozostały (hlahol, hlaholiti). Zdwojenie częste u Słowian, p. proporzec, krokorzyć; u Czechów i Rusi przykłady takiego zdwojenia nierównie liczniejsze, plapolati, chlacholiti, i i.
głos, głośny, głosek i głosik, głosić, szczególniej w złożeniach z wy-, o- i i., rzeczowniki: odgłos, rozgłos, pogłoska (w gramatyce nagłos i wygłos, o ‘początku i końcu słowa’); częstotliwe dawne głasać (w 16. i 17. wieku głasaj, ‘wołaj’), późniejsze głaszać w złożeniach: wygłaszać, rozgłaszać; głosować, przegłosować i przegłosowywać (częstotliwe); głosiciel; głośno i głośnie, dawniej w złożeniach, np. głośnobrzmiący; głoska (dawniej i głośnik, np. u Seklucjana 1547 r.), wedle łac. vocalis (od vox) urobiona: samo-, spół-, z- i dwugłoska. Przestawka z prasłowiańskiego *gołs, lit. garsas (to samo), od pnia goł- i gor-, dla ‘mówienia’ (załabskie gorniť, ‘mówić’, tak samo w dolnołuż.: groniś, w górnołuż.: hrono, ‘mowa’, z *gorno); goł i gor stale się mieniają, por. głogoł i gorazd; lit. ma stałe r, gerdas, ‘słych’, prus. pogerdaut, ‘mówić’ (por. imiona jak Olgierd, niby nasze -sław), lit. girdeti, ‘słyszeć’. Prastare złożenie, cerk. wiegłas, o ‘rozumnym’, i przeciwne newiegłas, ‘głupi’, czes. przestarzałe wiehlas, ‘rozum’, wiehlasný, ‘roztropny’, istnieje u nas tylko w imieniu Wigłos. Cerk. głas, rus. gołos, czes. hlas.
głowa, główka i inne zdrobniałe; główny (‘od głowy’, więc pogłówne ‘podatek od głowy’, później »kapitalny«, wedle łac.); główszczyzna (w rozmaitych odmianach), ‘oplata za mężobójstwo, »za głowę«’; głowaty, głowatka (‘konopie, roślina żeńska’); głowacz; główki (ptasze i i.) w nazwach roślinnych; głowica (‘rękojeść miecza’); głowizna, ‘łeb wieprzowy’, ale głowina o ‘główce’; głównik, ‘mężobójca’; głowowy; złożenia rzadkie: głowołomny; z przyimkami: ogłów (w psałterzach, rodzaju żeńskiego, ogłowi), ‘uzda’; zagłówek, ‘poduszka’, ale i ‘stykanie się niw’; wezgłowie, i z wtórną nosówką: węzgłowie. — Przestawka z prasłow. *gołwa, litew. gałwa, ‘głowa’, gałwotas, ‘głowaty’; od goły (‘goła czaszka’, por. łaciń. calva, ‘czaszka’, od calvus, ‘łysy’). Zagadkowe nasze gałwak, gałwacki, narzeczowe, ‘gruczoły’ (u dzieci i koni zołzujących), starorus. gołważe i gołważnie, ‘topki soli’, ale bułg. glŭwoczka chyba z glaw- (por. glawaczka) się odmieniło. P. głownia. U wszystkich Słowian; cerk. gława,
