Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 158.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

ciech rozmaitych grać«, Leopolita), »z gędźcy« (»z cytarami«, Leopol.), »gędziebnego zwięku« (‘symfonji’).

giąć, gnę, gięty, giętki, giętkość (w psałterzu flor. giący tyle co giący się, ‘gięty’, dawnym zwykłym trybem imiesłów czynny w znaczeniu biernem); powstało z *gnąć, a to z *gŭb-nąć, bo b, p, przed n wypadają; *gnąć przeszło w giąć wedle wzoru: pnę, piąć. Częstotliwe do niego dziś naginać, zaginać, wyginać, zginać (jak napinać), zamiast pierwotnego gibać (p. gibki), por. ogarniać zamiast ogartać wedle ogarnąć. Pień gŭb- powtarza się z samogłoską u w gub- (p. gubić), a z samogłoską y w gyb- (p. ginąć). Znaczenie pierwotne: ‘zwijać’, ‘składać’; litew. guba, ‘sterta zboża’, dwi- i trigubas, ‘dwu-, trzykrotny’, prus. dwigubbu, ‘wątpi’. Prasłowo; cerk. gŭną, gŭnąti, czes. hnu, hnouti, hbitý i hebký, ‘giętki, gibki’.

gibki, gibkość; narzeczowe gibać, gibnąć, gibotać, ‘chwiać się’; częstotliwe do gnąć (do pnia gŭb-); cerk. prěgybati, rusk. sgibat’, ‘zginać’, gibkij, czes. hýbati, ‘poruszać’, pohybný, ‘ruchliwy’.

gichać, gichnąć, dziś narzeczowe tylko, w 17. wieku u S. Twardowskiego i i. o ‘nagłym zbiorze ludzi, tłuszczy’ (dziś o deszczu mówią, że gicha, ‘leje’).

giczały, ‘nogi’, ‘goleń’; dziś tylko narzeczowe, giczel w słownikach 16. wieku, giczelnik, ‘żywokost’ (‘consolida’), leczy złamanie nogi.

gid, ‘plugastwo’, p. hydzić; po narzeczach jest i gizd (o ludziach i robactwie), gizdawy, gizdraga.

gidlić i (z przestawką) gildzić, ‘łaskotać’, bułg. gŭdel mi je, ‘łaskoce mnie’, gŭd(el)iczkam, ‘łaskocę’.

gidyja, pogardliwa nazwa ‘szkapy’ (w 17. w.), ‘drągala’ (po narzeczach dziś); bułg. i i. gidya, o ‘junaku’, ale i o ‘drągalu’; z tureckiego.

giełda, ‘miejsce zgromadzenia (bankierów, kupców)’; przezwane od samego ‘zgromadzenia (kupców, od ich cechu)’, niem. Gilde (rus. gildja), niegdyś ‘spólna uczta (ofiarna)’, później ‘cech’; giełdowy, giełdziarz. Ale gałda (narzeczowe; silniej rozwinięte u Litwinów, co to od Białej Rusi zapożyczyli bez g, ałda, ałdawoti, ałdrawoti, o ‘rozpuście’, ‘hulance’, rus. gałdiet’ to samo), dla ‘hulanki’, ‘opilstwa’, gałdus, ‘pijak’, nic nie ma z giełdą wspólnego; od gał-(?).

giemzać, giemzić, o ‘rojeniu się (rybek)’ o ‘mrowiu, przechodzącem ciało’, o ‘łaskotaniu’; pień gŭm- z przyrostkami -yr (p. gmerać), -yz (gmyz) i -ŭz; prasłowiańskie; rus. gomozit’ i gomzat’ w podobnem znaczeniu, bułg. gŭmżŭ, ‘roję się’, czes. hmyz i hmez o ‘owadach’ i ‘gadach’, hemzati, ‘łazić’. Giemza, ‘koza’, prasłowo alpejskie w niem. Gemse i franc. chamois.

gierka, raczej Gierka, skrócone z Gertruda, przeszło w nazwę ‘dziewki’ wogóle.

giermek, ‘noszący broń za panem’, z węgier. gyermek, ‘dziecko’; przeszedł więc u nas dopiero na ‘pachołka’; porówn. niem. Knappe i Knabe, i rus. dietskij, ‘pachołek’, z naszem dziecko; wymiana taka stała.

gierzynek, ‘rodzaj sukna’.

giez, gzy, giezek(!), gzić się, gzik, »bący i gzicy gżą bydło«, o ludziach o ‘wszelkiej swawoli’ (»giez go napadł«, »ma gzika«, o ‘manja-