gmin, gwer z Gewehr; niejedno z nich po wiekach średnich znowu zapomniano, jak właśnie gbit, ‘powiat’ (‘włość’, od włodnąć; podobnie -biet od bieten, ‘rozkazywać’).
gbur, dziś i już od 16. w. przezwiskiem powszechnie trąci, niby ‘grubjan, prostak’, przeniesione od ‘zamożnych i dumnych gospodarzy’; niem. gebūr, gebauer, tyle co Bauer; gburka, ‘gospodyni’, gburski, ‘gospodarski’; — natomiast gburowaty, gburowatość, gburować tylko w znaczeniu gminnem.
gdakać, o kurach przedewszystkiem, dźwiękonaśladowcze; por. rus. kudachtat’, czes. kdakati.
Gdańsk, około r. 999 Gidanisk wypisane, pierwotne (jeszcze w 16. wieku) Gdańsko (wszelkie nijakie nazwy miejscowe przechodzą od 16. wieku na męskie); od tego samego pnia co i Gdynia (Gdowo, Giecz z Gdecz - Giedcza, wskazują, przeciwnie, imiona osobowe), może od słowa oznaczającego ‘las’, pruskie gude, co rozmaicie tłumaczyć można. Gdańsk samo przyrostkiem swoim uniemożliwia wywód od imienia osobowego; nazwany on od miejscowości, jak wszystkie na -sk, -ck; przymiotnik gdański, ale Gdańszczanie zamiast pierwotnego *Gdanianie, wprost od *Gdani urabianego.
gderać, z gdyrać, gdera, gderalski, gderliwy, od gdyr, urobionego (jak bzdyr) od pnia gŭd- wielorakiego znaczenia.
gdula, grdula (u Kochowskiego i po narzeczach, nawet grzdula), a z odpadnięciem nagłosu: dula, nazwa słowiańska ‘gruszek’, ogólna; przeniesiona na pigwę (wyraz perski), zwaną w Europie od starożytności kitana (niem. Quitten), od kydonia mēla (‘jabłka z Kydonu’ na Krecie), co inni Słowianie przejęli jako gdunia, z czego dunja lub gunja na Rusi, u Bułgarów i Serbów; u Czechów gdoule do dziś ‘pigwa’, u nas tylko w 15. i 16. wieku; inna jej nazwa: koktan, pożyczka z łac. coctanum, franc, coing.
gdy i gdzie, od zaimka pytajnego; dziś je ściśle rozróżniamy, gdy: o czasie, gdzie: o miejscu, ale w 14. — 17. wieku gdzie i o czasie stale używano (wydawcy np. Kochanowskiego tego nie zaznaczają!); w rotach r. 1386: »jakośm przy tem był, gdzie S. umówił się z J.«; »iże miał upominać P. o ten dług, gdzie by go nie upominał, miał...«; r. 1388: »jako przy tem byli, gdzie W. umówił z S. rok«. Gdzie, cerk. kŭde, czes. kde, rus. hdie (gdie, małorus. de, bez h-; i u nas dzie już w 14. w. zapisane, narzeczowe do dziś), a z przeczeniem nigdzie; z przyrostkiem -de od kŭ-, por. lit. ku-r, ‘gdzie’, ind. ku-ha i ku-tra, ‘gdzie’, awest. ku-dā. Mniej pewny natomiast wywód gdy, bo obok niego mamy i kiedy, a w 14. i 15. wieku kiegdy: cerk. kŭgda i kogda, rus. kogda, czes. kehdy, łuż. kegdy; obok tego, cerk. nikŭdaże, ‘nigdy’, serb. kada, ‘kiedy’, czes. kda, kdy, łuż. hdy, dy, litew. kada, ‘kiedy?’ prus. kaden, ‘gdy’, ind. awest. kadā, ‘kiedy?’. Gdy już od psałterzy i biblji stałe, więc nie z kiegdy, kiedy, ani z *jegdy skrócone, lecz pierwotne; nigda w psałterzach (zresztą: nigdy, ale nigdzie i nigdziej w 14. i 15. wieku i zamiast nigdy, np.: »nigdziej się do domu nie wracając«, »nigdziej nie będziecie nosić«, biblja; r. 1406: »iże nigdzie B. nie biegał na dom«). P. kiedy.
gęba, gębka (dawniej drugi przy-
