rządnikach’ jeszcze w 16. wieku ogólnie; z łaciny średniowiecznej: gameratus (Antigamerata napisał około roku 1320 kanonik krakowski Frowin dla szkół, i Niemcy go w szkołach aż do 16. wieku dochowali). Znana osobistość, ks. Gamrat, biskup krakowski i arcybiskup gnieźnieński z łaski królowej Bony. Z nazwą kamerada nie ma gam(e)rat nic spólnego; słowo zjawia się najpierw w krajach alpejskich, w Styrji. Gach więc zgrubiałe, jak foch, loch, Moch, zach.
gać, ‘faszyny i pomost z nich’, ‘grobla’, gacić, ‘wyścielać drogę’ (i przez rzekę), ‘okładać chatę mchem na zimę’; gacie, gatki, ‘kalesony’, »gaci się« niemi nogi, przykrywa, więc i ‘kudły u nóg niedźwiedzich’, a w ruskiem gaczi, ‘opierzenie nóg ptaków drapieżnych’, a więc i w botanice gatka, ‘błona otulająca łodygę’; gacek, ‘nietoperz’, i gacoperz, bo włochaty (narzeczowe); por. czes. hace, ‘pas (od przepuklin)’. Gacie wyraz prasłowiański, ale ć mylne; słowo brzmiało gace (por. gacek), z pierwotnego *gatję (bułg. gaszti, rus. gaczi), i tak piszą je słowniki 1500—1564, np. »femoralia (stąd Rejowe femurały i famurały), gacze«; słownik z r. 1500 ma i »gacny pas«: zarówno ‘lumbale’, jak i ‘bursa testiculorum’, i gacica dla lędźwi, a Mączyński 1564 r. pisze »famurały, gace«, a dodaje, mylnie raczej, »fartuch i szorc«, inni: gacki; u Tucholczyka r. 1538 gace. Były to niegdyś ‘spodnie wierzchnie’, węg. gatja. Spólny pień tych wszystkich słów p. pod gaj.
gad, gadzina, ‘płazy’ i ‘drób domowy’, gadzina nawet wszelki zwierz zastępuje; oba wyrazy i dla ‘nieczystości’, ‘robactwa’, ‘wszy’. Pierwotne znaczenie właśnie to ostatnie; pień powtarza się w hydzić się (p.) i w żadzić się (p.). W cerk., jak i w serb., gadĭn, ‘wstrętny, brzydki’, tak samo rus. gadost’, gadkij, gad, nagadit’, ‘napaskudzić’, por. czes. had, hadice, ‘gadzina’, haditi, ‘ganić’. Powtarza się dla ‘ohydy', ‘wstydu’, w lit. gēda, prus. gidan, litew. gedingas, ‘haniebny’, prus. negidings, ‘bezwstydny’; niem. dawne quāt, dziś Kot, ‘błoto’.
gadać, gadka (dawniej i ‘dysputa’); gadany, gadanina; gadatliwy; gadacz; gaduła, gadulski; gadateusz (albo gadatywus, napoły łacińskie), gadaj, gadu-gadu; liczne złożenia: wygadywać, pogadanka, zagadnąć, zagadka, zagadkowy, dogadywać się, zgadnąć (zgadł), odgadnąć, odgadywać. Te ostatnie naprowadzają na pierwotne znaczenie, co bynajmniej nie było dzisiejszem ‘gadaniem’, ‘mówieniem’, lecz ‘dumaniem’, ‘mniemaniem’, ‘zgadywaniem’, i stąd u wszystkich Słowian nazwy dla ‘zagadki’ (u Czechów i hadanka); gadacze, ‘wieszczkowie’, może jednak czes. hadaczów naśladują. U Słowian południowych powtarza się ten sam pień i z bezdźwięczną, gatati, gatanije, gatka i gatanka, ‘zagadka’, a z wypadłą zębową (d czy t, to obojętne) przed n: cerk. gananije, ‘zgadywanie’, słowień. ganati, ganalica, uganka, zaganka, ‘zagadka’; z tem samem o, co u nas w godło (p.), serb. (dalej urobione) goneta, ‘zagadka’, gonetati, rus. ugonut’, ‘zgadnąć’, łuż. godaś, ‘zgadywać’, czes. uhodnouti. Oboczność d i t utrudnia poniekąd dobór odpowiedników dalszych; zgadywano na staroniem. gedan (goc. githan), ‘mówić’ (ang.
