pyta zawsze: syła za to?). Ale gdy obok tęgi jest ciąg (tong : teng), niema już obok dong (duży, dąży) dzięg-, chyba w dzięgiel (p.); jest natomiast dęga, o ‘zgiętem’, więc ‘łuk’ (dęga, ‘tęcza’, to samo słowo), i duha u wozu ruskiego, od nas i jako duga przejęte. Cerk. ma tylko przeczenie, nedąg, ‘słabość’, nedążĭu, ‘chory’, rus. niedug(a), a obok tego, z wtórnem j bez znaczenia jakiegokolwiek, djużij, ‘silny’; bułg. nedŭg(a), ‘słabość’, i nedug(a), czes. neduh, nedużný, dużí, ‘silny’. Lit. dengti, ‘pokrywać’, dangus, ‘niebo’ (w prus. i ‘podniebienie’, niby naśladując polszczyznę?), ale dongo pruskie, ‘szyna’, może z pols. dęgi wzięte (jest jednak i łotew. dandzis, o ‘kole’); z innych języków może niem. Zange (nord. tengia, ‘wiązać’, staroang. ge-tenge, ‘ścisły, uciskający’); ale to i inaczej tłumaczą.
dwa, dwie (żeńskie, dawniej i nijakie: »mądrej głowie dość dwie słowie«, »dwie ście«, »dwie jabłce», »dwie jai« u Seklucjana), dwu, dwiema i dwoma, a później z końcówką liczby mnogiej: dwuch, dwum (pisane więc mylnie przez ó); dwój, dwoić, podwajać; dwojcy, skrócone we dwójc (kazania gnieź.), dwójec w biblji (»dwakroć«, Leopolita), por. małorus. dwijczy, cerk. dwaszti; dwojaki (ściągnięte w dwaki, o ‘garnkach’); dwojako, podwójnie; dwoisty, biblja; dwójny (podwójny); we złożeniach dwu-: dwuznaczny, dwunasty, dwudziesty, gdy dwanaście, dwadzieścia, dwieście, nie złożone, lecz ściągnięte ze dwu lub trzech słów w jedno, p. dziesięć. Forma słowiańska miała głuchnącą półgłoskę między d a w, dlatego jest we dwu, ze dwu, poprawne, nie w dwu, z dwu. Prasłowo; ind. duwau, grec. dyō, łac. duō, ang. two, niem. zwei, lit. du, dwi, prus. dwai. W dawnej polszczyźnie, na Śląsku do dziś, pojawiają się i formy czeskie, np. dwacet (w Terencjuszu 1545 r.), ‘dwadzieścia’. Dwoisty, dwójka i dawne dwójko, dwunogi, i wiele innych podobnych złożeń, «dwuraźne piwo«, t. j. dupelbir, dziś dwu-, gdzie dawniej dwo- bywało. Z dwój, dwojaki, por., litew. dweji i dwejokas, ind. dwaja, grec. dojoi (grec. dyō, z *duwō, ale dōdeka, ‘dwanaście’, z *dwo-), lit. dwigubas, ‘podwójny’ (por. wyżej drgubica, ten sam pień!). — U wszystkich Słowian te same słowa, co pomijamy, np. czeskie dwouznaczný, jak nasze.
dwór, dworzec, podwórze, od tegoż pnia co i drzwi (dweri, p.), znaczył ‘wrota’ (ind. dwāram, ‘wrota’), potem ‘miejsce za wrotami’ (łac. forum); we zwrocie: »fora z dwora« powtarzamy więc te same słowa, jedno łacińskie, a drugie polskie. Dwór, dworować (‘służyć’ i ‘kpić’), dworny (‘elegancki’, ‘dowcipny’), dworzanin (stąd rosyjski dworjanin, ‘szlachcic’), ustaliły się wedle wzorów niemieckich (hübsch, t.j. höfisch, hofiren, Hofmann), od 15. w.; nowy jest dworzec, ‘Bahnhof’; dworak, dworaczyć. Już w biblji na dworze znaczy ‘foras’ (niem. draussen). Lit. dwaras pożyczka z polskiego; niem. Durnitz, ‘izba’, ma być pożyczką z słow. gornica, co do nas jako dornica, dwornica niby wróciła; niem. postaci chwiejne, Dornitz; p. dom.
dyba, ‘kłoda’, »w dyby zakuć«, dybki (na ręce), tyle co duby, dęby? »Kajdan, dybków, pęta nie trzeba«.
dybać, ‘czyhać’, dybkiem, ‘na palcach’, czy od poprzedniego, »dębem stawać«?, dybidzban i dybikufel, dawne złożenia (16. i 17. wiek);
