mego drzewiejszego« (»przymierze dawne«, Leopolita); »podle obyczaja swego drzewiejszego«, »drzewiejszych dni«; u innych Słowian przymiotnik drewn ogólny, rus. driewnyj, driewnost’, ‘starożytność’, czes. drzíwe, ‘rychlej’, drzewní, ‘dawny’, serb. starodrewan, ‘starożytny’, cerk. drewle i drewĭn. Jak stary od stać, podobnie drewĭn od słów dla ‘stania silnego’, lit. drūtas, ‘silny’, prus. druwit, ‘wierzyć’, ind. dhruwa-,‘stały, pewny’, awest. drwa-, ‘zdrowy’, niem. treu i trauen; pień ten sam, co w drzewo.
drzewo, drzewny i drzewiany, zbiorowe drzewie; drzewko, drzewce (‘kopja’, Rej i i.); złożone: drzewostan, drzeworyt. Prasłowo; tak samo u wszystkich Słowian, z *derwo, rus. dierewo, serb. drijewo (i ‘okręt’), czes. drzewo, zbiorowe drziwi; na Litwie derwa, ‘smoła’, darwoksznē, ‘pochodnia’, niem. Teer, ‘smoła (smolaki)’, celt. dervus, ‘dębina’, iryj. derb, ‘pewny’; tu należą drwa, drzewiej, zdrowy (p.); drzewsko, ‘mary’, r. 1500.
drzwi, wyłącznie w liczbie mnogiej (cerkiewne i ruskie mają i niepierwotną liczbę pojedynczą, dwier’); przestawione z *dwrzi: między w a r była miękka półgłoska, więc w 6. przypadku, dwirzmi, głuchła w dwrzi. Późniejsze dwier- albo dźwier-, bo obu używa się naprzemiany (np. Seklucjan 1551 r.: dźwierzy i »w przededwierzu«), brzmiało w 15. wieku prawidłowo dwir- lub dźwir-, w biblji: »u dźwirzy«, »przede dźwirzmi«, »ze dwyrzy«; przestawka sama (drzwi) istniała już od 14. w. (w biblji: »ku drzwiam«, »ku goździom drzwianym«); pierwotne ocalało do dziś w zdrobniałych dźwirki, dźwierki, dźwierka, obok drzwiczki, i w odźwiernym, co u Reja i i. zwał się odwiernym, odwirnym, a nawet otwirnym. Lit. duris, prus. dauris, łaciń. fores, forum, ind. dwāras, duras (ze zmiennym pniem), niem. Thür (p. dwór, to samo słowo z samogłoską o), grec. thyrā. I Czesi przestawili drzwi; słowień. duri i łuż. durje z dwr-, cerk. dwĭr’, dwĭrĭcę, dwĭrnik, rus. dwier’, dwiercy, dwiernik, czes. dziś tylko dwerze, dwerzný, dwerzník.
du- złożeń łacińskich, włoskich, duo, duet, dualizm, pomijamy; duel, europejskie, z łac. duellum, przestarzałego zamiast bellum, ‘wojna’, co od duo wywodzą (?).
dubelt, dubeltowy, dubeltówka, z niem. dupel, ‘podwójny’, Doppelschnepfe, o ‘bekasie’ i o ‘piwie’ (»pocałować się z dubeltówki«). Ale dupla z włos. dupla, a dublować, dublet, z franc. double, doublet; wszystko z łac. dupla, ‘podwójne’; duplika, duplon, duplak.
dubiel, ‘prostak’, ‘głuptas’, ogólne w 16. w., dziś zapomniane; nazwa ryby i ‘głupca’ niemiecka: ‘Döbel, Dübel’. Por. flądra i grundal.
duby, ‘brednie’, p. dąb; będzie to ruskie; dubacz, o ‘gołębiu leśnym’, r. 1472; dubas, ‘szkuta’, z rus.(?), u Potockiego przenośnie: »dubas (babę) zmierziwszy paskudny«; »knutami i dubcami« r. 1607, ruskie.
duch, duchowny, duchowieństwo, duchnik: w znaczeniu przenośnem (o »Duchu św.«, »do św. Ducha«, t. j. do Zielonych Świąt); w pierwotnem: »duchem wrócę«, »duszkiem (‘jednym tchem’) wypić«; »poddać ducha« (‘pary’ w łaźni); macierza duszka (‘macierzanka’), której napar dla macierzy (‘macicy’) zdrowy;
