chudy jak derbisz«, albo »jak ferenc«; ten od Słowaków węgierskich, węg. Ferenc, ‘Franciszek’); tur. z pers. o ‘żebrakach-zakonnikach’.
deseń (franc. dessin, z łac. designare), deser (franc. dessert od desservir, ‘sprzątać ze stołu’) i mnóstwo innych obcych, łacińskich przeważnie, z de- (decyma, dekoracja, delicje, delikat, demokracja, demon, demoniczny, demonstracja, depozyt, despekt, por. respekt i konspekt, pomijam.
deska, zdrobniałe deseczka, deszczułka, jeszcze w biblji stale cka (t. j. dska), 2. przyp. l. mn. desk (jak: łza, łez), a więc cki, dwie cce (liczba podwójna); do desk dorobiono nową deskę; tak samo u Czechów (dski zemské, ‘tabula krajowa’); na Rusi nowe deska czy doska zamiast dawnego cka. Pożyczka z gockiego, por. dolno-niem. disc (z łac. grec. discus, ‘dysk’), górno-niem. tisc, ‘Tisch’; półgłoska u Słowian twarda, nie miękka (ĭ), ale taka odmiana nierzadka. Stół pierwotny był deską na ziemi. Dzisiejszy dysk bezpośrednia, nowa pożyczka z grec. łac. discus, co w średniowieczu i ‘misę’ oznaczał (mensa — ‘stół’, ‘misa’, jak deska — Tisch); Słowianie odmienili rodzaj (niem. męski); czy wedle misy? Nowotwory, jak nasza deska, powszechne, np. serb. daska, ale jest jeszcze sztica (z dsztica), ‘deszczułka’; rus. doska, ale skatiert’, ‘obrus’ (z *dskatiert), i czan, ‘kufa’, z tczan, tszczan (doszczan); Leopolita zamiast cki biblijnej wszędzie deszczkę albo tablicę kładzie.
deszcz, deszczu, deszczowy, z pierwotnego deżdż, dżdżu, dżdżysty, dżdży; jeszcze w biblji tylko dżdża, dżdże; rus. dożď, dożdja; staroczeska pisownia z szcz (deszcz) niczego nie dowodzi; powstało z *dŭzg-, powtarzającego się w lit. duzg-ēti, ‘brząkać’, duzgenti, ‘pukać’, dunzgu, ‘grzmię’, co się dźwiękonaśladowczem wydaje; w takim razie deszcz nazwany od odgłosu padania; cerk. dŭżď i dĭżď (z odmienną półgłoską, więc dożď lub deżď); na północnej Rusi dożg’. Deszczówka, serb. dażdewica od dażd i dażda, ‘deszcz’.
dębień, w biblji, czeska nazwa ‘kwietnia’, ponieważ w biblji i inne nazwy miesięczne z czes. powtórzone, np. brzezień (Leopolita obu nie ma).
dęga, ‘pręga’, ‘klepka’, rus. duga, ‘łęk’ (‘łuk’) i ‘tęcza’ (narzeczowe), czes. duha, o tem samem znaczeniu, od tegoż pnia co duży (p.) i dzięgiel.
djabeł, jak w czeskiem zamiast diaboł, z łac. (greckiego) diabolus, ‘obmówca’; skrócono widocznie djaboła w djabła, a do niego dorobiono nowy pierwszy przypadek, ale djaboł utrzymał się w ustach ludu. Najzwyklejszy to wykrzyk w najrozmaitszych kształtach; duchowieństwo sarkało daremnie na to »wzywanie« djabłów; dla niepoznaki odmieniano słowo: djacheł, djasek (tak samo u Czechów, dias, dies, diesiti, ‘straszyć’); z dź, dziabeł, dziablica. Pojęcie a więc i nazwy złego ducha, obce Słowianom, doszły ich z chrześcijaństwem dopiero, por. szatan, lucyper, jancychryst, korfanty (na Śląsku w 17. w.), wszystko kościelne; p. bies, czart; na Rusi dijawoł wedle wymowy greckiej, u nas wedle łacińskiej.
diak, dziak, ‘sługa kościelny’, w dawnej Rusi ‘pisarz’, ‘sekretarz’, diaczek; skrócone, jak nasz żak, z dia-
