szych: rus. docz, zdrobniałe donia, dońka; u Serbów kci, chci, z tci, dci, drugi przypadek kciere i cieri. Spieszczone: córeczka (bo córka zajęła miejsce córy zupełnie, podobnie jak matka), córunia, córuś. I na Litwie skrócenia, dukra, prus. podukre, (‘pasierbica’), obok dukti.
cuch i czuch, ‘zapach’, ‘węch psa’; cuchnąć, ‘śmierdzieć’. Nagłos chwiejny, c i cz, jako od pierwotnego skju-; urobione do czuć, jak śmiech do śmiać.
cuchthaus, cychthaus u W. Potockiego, ‘dom karny’, z niem. Zuchthaus.
cucić, przyprowadzać do *cuci, do ‘zmysłów’, a to od czu-ć, ponieważ przy nagłosowem skj- język waha się między c a cz.
cud, dawniej cudo, od czu-ć (jak stado od stać), cudny, cudak, cudacki: ‘to, co wpada w czucie (słuch)’, jak dziw ‘to, co wpada w oko’. Pierwiastek skju- (p. czuć), dlatego różnica w nagłosie między cud a czuć, ale cud nie mazurzenie, chociaż Słowacy czud mają (Czesi nie znają tego słowa); rus. czudo; cudowny, cudować.
cudzić, ‘czyścić’, ‘ćwiczyć’, ‘targać (za włosy)’, ‘bić’; »kwasem szwiec cudzi bydlęce łupieże«, Potocki, »Turków częstokroć cudził«, »cudzić konia«; czes. couditi i ciditi, ‘czyścić’, od cuda = ‘sąd (rugi)’, cud, ‘wstyd’ (bez cudu a studu, o ‘bezwstydnym’), cudný, wstydliwy’; może więc nasze cudny, ‘piękny’, od cudownego odłączyć a tu przydać należy.
cudzy, w złożeniach: cudzoziemiec, cudzołożyć (tak samo w czeskiem), cudzysłów (zamiast cudzosłów), czes. cizí, rus. czużoj, cerk. czużd’, tużd’ i sztużd’ (bułg. czużd, serb. tudj, słowień. tuj). Ta odmienność nagłosowa dowodzi, że nagłos brzmiał pierwotnie skjud-; stąd te różnice; i to możnaby więc od pnia skju- (p. czuć) wywodzić: »obce« i »cudem« bywa. Bardzo ciekawe dalsze kombinacje: w cerkiewnem i ruskiem sztud i czud (czudin, inne dżid, bułg. i serb.) ‘olbrzyma’ znaczy, a wszelakich Finnów Ruś czudzią od lat tysiąca zgórą nazywa, i nasuwa się, z powodu nagłosowego pierwotnego skju-, grecka (nie scytyjska!) nazwa Scytów, skythaj; więc jak Niemiec od ‘niemoty’, tak Czudź od ‘obczyzny’ (albo odwrotnie?) przezwane. Jedno z najciekawszych przeddziejowych zagadnień słowiańskich. Imię Scytów (sami zwali się Skolotami) wywodzą najrozmaiciej, od niem. Schütze, ‘strzelec’, od ich kołpaków, itd.
cug, ‘przeciąg (czasu, miejsca, powietrza)’, ‘posunięcie (figury)’, ‘zaprząg’, wszystko z niem. Zug; jest i sądowe cog albo folga, sekwela w 16. wieku; nawet »puszczano cug komu«, t. j. ‘ustępywano mu miejsca’; ludowe i dla ‘pociągu kolejowego’, i dla ‘oddziału wojska (plutonu)’; u Czechów mało znane (cuk), u nas powszechne.
cugiel, z niem. Zügel (od Zug), ‘wodze’; przenośnie: »ująć cugli«, lub »puścić cugle«; dawniej krygi w temże znaczeniu, również z niem.
cukier, cukrować, cukrownia, cukiernia, cukierek (czes. cukr, cukerek), z niem. Zucker, a to z włos. zuchero, z arab. sukkar; źródło ich pierwotne ind. szarkara, później sakkhara (stąd grec. sakchar, rus. sachar), bo z Indyj przeszedł cukier do Arabów, a od nich dostał się za czasów pochodów krzyżowych do Europy, gdzie przedtem tylko miodem słodzono.
