cięciwa, ‘sznur (u łuku)’; prasłowo; cerk. tętiwa, ‘struna’, czes. tietiwa, od pnia ten-, ‘naciągać’, ‘wiązać’, skąd i prasłowiańska ‘sidł’ nazwa, u nas zapomniana, cerk. teneto i toneto, rus. czesk. teneta (liczba mnoga) i tonia (p.), ‘sieć na ryby’, cerk. tonja, ‘sieć’, lit. tinkłas, ‘sieć’, prus. sasintinklo, ‘zajęcza sieć’, łotew. tanis, ‘pająk’; pień ten (jest i w cienki), o ‘naciąganiu’, ‘wiązaniu’, ind. tanoti, ‘ciągnie’, grec. teinō (i tonos, ‘napięcie’, stąd nasz ton, intonować, przez łacinę), łac. teneo, ‘trzymam’, tendo, ‘naciągam’, tenus, ‘sznur (przy łowieniu ptaków)’, niem. dehnen, Dohne (‘sieć ptasza’), ind. tanti- i tati-, ‘szereg’, grec. tasis, napięcie’.
cięga, cięgi, ‘pręga’ i ‘plaga’, »osiekszy tą cięgą« (‘korbaczem’); cięgota, cięgotki, ‘darcie w stawach’; p. ciąg.
cięgatura, ‘pas’, »jedwabne cięgatury« w 17. w., z włos. cinghiatura, ‘opasanie’, od cinghiare, ‘opasywać’; r. 1564 cyngatura, ‘podwiąsło’.
ciężki, ciężka, ‘brzemienna’, ciężyć, ciężar, ciężarna, ciężarowy, ciężkość, uciążliwy; prasłowo; cerk. tężĭk, tężest’, tężawa, tęgost’, ‘ciężar’, czes. tieżký, tíż, tíhota, ‘ciężar’ (tężar’ albo tężak u innych Słowian znaczy ‘robotnika’ tylko, nie ‘brzemię’, jak u nas), rus. tiażkij, tiażołyj (u dzisiejszych pisarzy i ludowe cze- lub cziżołyj), tiaga (‘waga ziemi’ w bylinach), tiagota, ‘ciężar’. Co do pnia, p. ciąg; z samem ciężki (cerk. otęg-cziti, ‘ociężyć’; od tego tęg- z przyrostkiem -ĭk, tężĭk) por. lit. tingus, ting(ē)ti, o ‘ociężałych’, ‘leniach’, duńskie tung, ‘ciężki’. Dawniej: »nie byłem ciężek«.
cigiędź, ‘zarośla’, ‘gęstwina’, dziś zapomniane; zbiorowy przyrostek -ędź (jak w gaw-iędź, łabędź); od cig-, z czem por. cis z *tig-s.
ciotka, od ciota, ciocia (zamiast ciecia), ciotunia, ciotuchna (‘wrona’ u flisów w 16. w.), ciotczany (ciotczanek) w 15.—17. w., dziś cioteczny (nie rozróżniano ciotki po ojcu czy po macierzy); ciotą eufemistycznie przezywano ‘febrę’ (ciotuchna) i ‘czarownicę’ (porów. strych pod stryj). Prasłowo; cerk. teta i tetka; dziecinne zdwojenie bez znaczenia, jak tata (p.); litew. teta chyba pożyczka od Rusi, bo tam tetis nazwą ojca i dziada bywa.
ciozka, mylnie cioska, ciosek, po polsku »drużba« dawniej (‘imiennik’, co to samo imię nosi), tylko na Litwie, z rus. tiozka, a to z cerk. tĭź, tĭzoimenit, rus. tiezoimiennyj, od zaimka wskazującego t-, p. ten.
cis, cisina, cisawy (o ‘maści’), cisowy; prasłowo; cerk. tis z *tig-s, p. cigiędź, łac. taxus, o tem samem znaczeniu.
ciskać, cisnąć, ściskać, ścisk, ciżba (z *ciszczba), uścisk, ciśnienie; cisk zamiast ‘druku’, jak u Czechów; znaczenie ‘rzucania’ pochodne, pierwotne tylko w ucisku, porównaj z wokalizacją o: ciasny (p.). Prasłowo; cerk. tiskati, ‘dusić’, tisnąti, ‘pchnąć’, tak samo u innych Słowian (chorw. tisk uz warosz, ‘przy samem mieście’), czes. tisk, ‘druk’; i u Łużyczan ciskać, ‘rzucać’.
ciucia, ciućka, ‘pies’, węg. kutia, przez małorus. cucyk; »wołam ciu ciu, ale pies itd.«, »hajwo ciu ciu«, Potocki. Ciuciubab(k)a, ‘gra’, co innego, por. czes. cuka baba, ‘ślepa baba’.
ciułać, ‘zbierać skrzętnie’, od 16. wieku; p. cuła.
