bosman, bosak, u flisów, z niem. Bootsmann, Bootshacke, o ‘szyprze’, ‘pomocniku’, i o ‘drągu’; od Boot (p. bat).
Bóstwa. Gdy pogańskie u Słowian nad Bałtykiem i nad Odrą z źródeł niemieckich i duńskich z dziesiątego do dwunastego wieku znakomicie co do nazw, znaczenia, kultu, nam poświadczono, brak zupełny wszelkich o tem wiadomości u Czechów i Polan; staroczeski kronikarz już ich nie znał, a katalog Długosza, mimo swego bogactwa pozornego, najmniejszego nie ma znaczenia i należy go całkiem odrzucić. Prawdziwe nazwy bóstw pogańskich ocalały jedynie w imiennictwie osobowem i miejscowem, a więc Dadźbóg (‘słońce’) u szlachty polskiej do 17. wieku dotrwał; Swarog (‘ogień’) w Swarożynie (kaszubskim) i naszych Swaryszewach, Swarzędzach; Rgieł (‘zboże’?) we Rgielsku. Ślady innych całkiem niepewne, więc je pomijam. Tylko dla postaci niższych, dla bóstw ogniska, domowych, i dla »duchów« leśnych i polnych ocalały dawne nazwy (a poczęści i pojęcia): żywie, i ubożem zwane (‘zapiecne bóstwo’); boginki, południce i przypołudnice na polu i w lesie; jędza, nawodząca choroby. Dusze zmarłych dostawały się do nawi i stamtąd niepokoiły żyjących, co pominkami, kilkakrotnie do roku sprawianemi, ich zazdrość uśmierzali, — wyraz starym Czechom dobrze znany, u nas zapomniany. O świętach p. Kalendarz. — Stado Długoszowe dla obchodów uroczystych nie zasłużyło na większą wiarę, niż jego Olimp polski; on je zmyślił wedle: »chodzić stadem«.
bosy, bosiny (żydowskie), bosonogi, »na bosaka«; prasłowo; lit. basas pożyczka, ale jest niem. bar, ‘goły’, dziś w znaczeniu przenośnem (‘bez czci’).
botuch, z niem. Bottich, ‘kadź’, ‘wanna’; »żeby się z botucha wół napił«, »balwierz gotuje botuchy, ścierki«, Potocki; ale jest i bodloch, botuch, ‘prześcieradło’, w 16. w., z niem. Badlaken, Badtuch.
brać, biorę (i bierzę), bierze; brać i wezbrać się (w drogę do...), wybrać się; częstotliwe bierać, z dawnego birać, w złożeniach z przyimkami: zabierać itd. Znaczyło pierwotnie ‘nieść’, jak łac. i grec. ferō; p. brzemię. Znaczenie przenosi się wielokrotnie, por. niem. ge-bären, Ge-bärde, Ge-bühr; lit. birti, ‘sypać się’, berti, ‘wiać zboże’. Przeważnie o złożone czasowniki oparł się trojaki szereg wyrazów, rzeczowników głównie:
1) Od brać, brany: branka, braniec, ubraniec, ‘giermek’, biblja; wybraniec, w psałterzu; »wybraniecka piechota« Batorego.
2) Od biorę: bierny; spadkobierca; odbiór (odbiorca); zbiór (zbiornik); obiór; ubiór; wybiór (wybioryczny, ‘wyborowy’; ale wybiórki przeciwnie: ‘odpadki’); rozbiór. Rzeczowniki te, nie pierwotne, zastąpiły widocznie (por. zbiór lub ubiór) dawniejsze, mianowicie owe pierwotnego szeregu:
3) bor (greckie foros, ‘danina’, litew. baras, ‘gromada’), t. j. do pierwiastku bher z wokalizacją na -o, np. pobór, poborca; wybór, wyborowy, wyborny, wyborca, wyborczy; zabór, zaborczy; zbór, zastąpione przez zbiór, zachowane w znaczeniu ‘synodu’, ‘synagogi’, t. j. ‘zgromadzenia’; zborowy.
4) Czwarty szereg, od częstotliwego birać, wyjątkowo ocalał w dawnym języku: obirki.
