nieborak (umyślnie zamiast: niebożak); zboże jeszcze w biblji ‘bogactwo’, ogółem wszelkie ‘dochody’, ‘majątek’, później ograniczone (już i w biblji) do ‘roli’; zbożny, ‘szczęśliwy’, właściwie ‘bogaty’. Obok »biernego« był i »czynny« bóg, ‘udzielca’, ‘pan’ (ind. bhagas, przydomek bóstw; pers. baga, ‘bóg’), i zastąpił w słowiań., jak w pers., nazwę boga (Darjusz pisze: »bagahja radi«, jak Ruś mówi: »boga radi, ‘dla boga’); bóg jednak nie pożyczka z pers., lecz samorzutnie urósł, niema bowiem łączności między Persją a Słowianami; o Scytach, pośrednikach mniemanych, ani wiemy, czy słowo to kiedykolwiek znali; w ich nazwach mitologicznych niema po niem najmniejszego śladu. I zaginęła u Słowian pierwotna nazwa boga, lit. diewas, łac. deus, zastąpiona przez tę nową, Litwie zupełnie obcą.
Urobienia od bóg- ‘udział’: bogacz, bogacić, bogactwo; od bóg: bozia, bożyszcze, bożek, bożkować, o ‘bigocie’ w 16. w. ogólne (bożkowanie); bożnica (dziś żydowska, niegdyś każdy kościół), bogini (ludowe, od 16. w. znane boginki, ‘mamuny’, ‘rusałki’, ‘wiły’, złośliwsze jednak niż południowe, p.; boginiak, ‘odmieniec’); w złożeniach: bogobojny, częściej bogu- (3. przypadek) zamiast pniowego, pierwotnego bogo-, bogurodzica (cerk. bogorodica, ‘theotokos’, grec. dogmatyczne, nie łac. mater dei, ‘matka boża’), Bogusław, Bogumił, Boguchwał, Boguwola (Zofja, u ludu bogwola, ‘wilga’, bogumiła, ‘trznadel’); bogalna baba; bóstwo, boski; bożyc (‘syn boży’, jak sędzic itp; serb. bożić, ‘boże narodzenie’; bożyce albo bożycze, ‘synu boży’, w Bogurodzicy, którą pieśń od 2. połowy 15. w. Bogarodzicą zwano); bożyć się; bodaj z bógdaj od 17. w. zapisywane; bogać tam (ludowe, od r. 1610 znane — inteligencja mówi: djabła tam, ‘wcale nie’, ‘bynajmniej’); pobożny, nabożny, pobożność, nabożeństwo, zbożny (‘szczęśliwy’, p. wyżej; niezbożstwo, ‘nieszczęście’, w psałterzu); Bogoryja, niby w przeciwieństwie do źle zrozumianej Czartoryji. Ruskie: Bohdan, bohdanka, Bohomolec (nasze bogomodlec, bogomodlca, bogomolca w 16. i 17. w.); bogatka r. 1472 nazwa rośliny »bogacącej«, boże drzewko, że w klasztorach hodowane.
bohater, bohatyr, ‘heros’, ‘półbóg’ (»znaj się człowiekiem, z bohatyrem się nie wspieraj«, Biernat w Ezopie); z rus. bohatyr, nazwy podaniowych rycerzy drużyny kijowskiej Włodzimierza W.; najpierw u pisarzy z połaci wschodniej, jak Biernat i Rej. Z pers. bahadur, ‘zapaśnik’, ‘szermierz dzielny’, przez pośrednictwo tureckie, mongolskie bahadur, kirgiskie bāter, stąd węg. bator, ‘dzielny’ (Batorego nazwa); rus. lud. botoryj.
bojarzyn (liczba pojedyncza), bojarzy (l. mnoga — tak jeszcze u Biernata w Ezopie), najwcześniejsza pożyczka polska z rus., bo już w 14. w. w Wielkopolsce znana, ale mylnie do boju odniesiona, więc tłumaczy ‘bellator’, ‘miles’, ‘bojownik’, ‘rycerz’; bojarka, ‘rycerka’ (jeszcze w powieściach ludowych 17. w.). Na Rusi bojarin (ściągnięte w barin, ‘pan’, barynia; barysznja, ‘panna’) wielmożę oznaczał, ale nie domowa to nazwa, lecz z cerk. bolarina pomylona; cerk. zaś bolarin, bolare (l. mnoga) jest awarsko-bułgarską nazwą ‘wiel-
