że »w pokrzywach spłodzony«, co byłoby gustem osobliwszym, lecz dla przesądu, że kobieta po akcie mokrząca na pokrzywy płodu pozbędzie). Bękart z niem.; ę stałym trybem (por. wędrować z wandern) z an, a więc z Bankhart, Bankart, od Bank, ‘ławki’ (w przeciwieństwie do łoża małżeńskiego), wedle imion na -hart, -art; u Czechów przeważnie z p-, pankhart i panchart. Bastard również na Niemce przywędrowało, ale wyszło z dalszego Zachodu (od Celtów?). Nazwę przenoszono i na rzeczy mniej pewnej dobroci, napoje, sukna; czy i bąk o ‘nieślubnem dziecku’ od bękarta poszło? Potocki odmienia bęś, bąsie (w l. mnogiej) i szydzi z »bękarckiego szczęścia kostyry i gracza«; do bąka od bęksu już niedaleko. Co innego bęcnąć, ‘uderzyć, upaść’, dźwiękonaśladowcze; bęcfał, bęcwał o ‘bałwanie’, ‘niezgrabnym’, może od ludowego bucefała (z Aleksandreidy) poszło; por. świdrygał; bęczeć, p. bąk.
biada, dziś tylko w okrzyku, stąd biadać, biadanie; rzeczownik sam dziś bieda; biedny, biedzić się, biedota. Więc utraciliśmy rzeczownik biadę, stały w biblji, np. »rani cię pan biadą« (‘ubóstwem’, Leopolita), »będziesz cirpieć biadę« (‘potwarz’, Leop.), »rozmnożę twoję biadę« (‘biedy twoje’, Leop.); »z niedostatków albo z biady«, psałterz, tamże biednik, ‘ubogi’. Ogólne w 17. w. biadaszek i biedaszek, ‘nędzarz’, »barwa (‘liberja’) biadaszkowa na grzbiecie«, »ach! biadaszku!« (‘niestety’), »biadaszkuż, żem tam nie był«; »o biedaszku śpiewać« znaczy wprost ‘biedę klepać’, r. 1666 »wiem, że w Polszcze niejeden o biedaszku śpiewał piosnkę«. Powtóre utraciliśmy już oddawna prasłowiańską pobiadę, ‘zwycięstwo’, (Pobiedziska, miejsce gdzie je odniesiono), cerk. poběda, poběditi, ‘zwyciężyć’, uběditi, ‘przekonać’ (tak samo rus. priedubieżdienije, ‘uprzedzenie’, ubieżdat’, ‘przekonywać’); porów. biedzić, ‘pasować się’, biedzenie, Kwiatkowski w r. 1564. U Czechów, tak jak u nas, bída, ‘bieda’, bieda, ‘biada’; u Bułgarów i Serbów běda i o ‘obmowie, potwarzy’; wszędzie jest i biedny, powtarza się i nasz biedak, biedactwo (małorus. bidolasznyj). Brak w lit.; jest w niem., gockie baidjan, ‘zmuszać’ (czy i grec. peithō, ‘namawiam’, por. czes. nabizeti, ‘podbudzić’; łac. fido, ‘ufam’, fides, ‘wiara’?). Narzeczowe biad(k)ować się, »pójść w biady« (o zapasach), zachowało również pobiadę, ‘zwycięstwo’.
biały, bielszy, biel, bielizna, bielić, obielić i inne złożenia, bielmo, białogłowa i skrócone białka (ale tylko u ludu; sama nazwa, nasza wyłącznie, Czechom obca; w pisemnictwie białka nazwa ‘chleba białego, bułki’, w biblji »pieczoną białkę«, ‘żemłę’, u Reja: »białki ukęsując« o chłopie); białko i białek; częste w nazwach roślin i ptactwa, np. białycz (jak gorycz) r. 1472, białacz, też podbiał albo białmech (1472 r.), lub białpuch; białozor, ‘sokół islandzki’, do nas tylko kupnem sprowadzany, nazwany od bielenia się starszych ptaków, największy i najdroższy; białorzyt(ka); przymiotniki dalsze: białasy (pospolite w 16. w.), białawy, Bielawy, ‘łąki błotne’; ciekawe ludowe: bielednia, bieledniowy (z pierwotnej odmiany rzeczownikowej: bělě dnie, ‘w białym dniu’); bielidło; »pobielać garnki«; »białym chlebem«
