mała i do zwycięstwa przewiodła. Czesi mają tylko bez; ale na Południu obok bez jest brez; bez, przez, czrzez mieszają się widocznie; czrzez, rus. czerez, ‘przez’, na Zachodzie zaginęło; wspólne wszystkim -ez wywołało to zamieszanie; nadto czrez i prez znaczeniowo stały blisko obok siebie. — Pomijam setki złożeń z bez, względnie przez; do rzadszych należy bezlisz, przezlisz i przelisz (całkiem czesk.) w biblji, co Leopolita przez barzo zastąpił; przezdziatkini, ‘bezdzietna’ (i w psałterzu); bezednowie, ‘przepaść’ (bezdenny, bezdnia! itp.); bezład. U Łotwy bez (czy nie od Rusi?); łączą je z ind. bahisz, ‘zewnątrz’, ale litew. be temu przeczy.
bezmian, przezmian (jakby bez- było naszym przyimkiem!), nazwa ‘wagi ruskiej’ i ‘ciężaru pewnego’; rusk. bezmien (od 14. w. znane). Pozornie bez- (z)miany, w istocie może pożyczka z turskich języków (wezne, ‘waga’, wezmin, ‘ciężki’, z arab. wäznä, ‘waga’, wazn, ‘ciężar’, albo nawet tur. watman, nazwa pewnego ciężaru?). Od Rusi przejęła nazwę Skandynawia i Niemcy: szwedz. besman, besmar, duńs. bismer, niem. Besemer, Besmer. Inna ruska nazwa wagi, co do nas przeszła, to b(i)erkowiec, ‘dziesięć pudów’, z rus. bierkowiec, a to z szwedz. bierkö rettr, nazwa ‘10 pudów’, wedle »prawa miejskiego«, właściwie prawa słynnego w 10. i 12. w. miasta handlowego Birka (t. j. Brzozowa) na wyspie szwedzkiego jeziora Mälar, Biorkö; tak nazywano tę wagę okrętową, Schiffpfund.
bezoar, »Bezoarem zowiemy łzy jelenia, skoro połknąwszy węża, płacze, wlazszy gdzie w jezioro«, »Jako bezoar ciału ludzkiemu pomaga«, Potocki; Falimirz (r. 1535) zowie go bezaar albo sirotka, ‘pory’, p. środa; do leków wprowadzili Arabowie wydzieliny gładkie, okrągławe, o smaku ostrym, wonne w paleniu, co się tworzą w kiszkach kozła azjatyckiego, arabs. bā(di) zahr; europejskie, franc. bezoard.
bęben, prasłowo, urobione od bęb- jak tęten od tęt-, niby skrócone zdwojenie: bomb-, powtarza się u wszystkich Słowian: rus. bubien, bubienczyki, serb. bubań, bubnjati, ‘bębnić’, łużyc. bubon. Oboczne buba[1] (p.). Litew. bambēti i bambti, ‘mruczeć’, bambale, ‘chrząszcz’ (serb. buba, ‘owad’), bimbiu, ‘brzęczę’, bimbałas, ‘ślepień, bąk’, greck. bombeō, bombos, o ‘głuchym odgłosie, grzmocie’, bombylē, ‘rodzaj pszczół’, nordyjskie bumba, bomme, ‘bęben’. Nasze bęben, bębennica, bębniarz i t. d., bębenek (mylnie, zamiast bębnek), dowodzą twardej półgłoski, bąbŭn, ruskie miękkiej: częsta różnica. Bęben pogardliwie i o ‘dzieciaku’, por. słowień. bobljati, ‘bąkać’.
będę, tworzy czas przyszły do: jestem, więc będący, ‘przyszły’ w kazaniach świętokrzyskich, biblji; »będący potomkowie« stale w biblji; ale będąc zajęło już oddawna miejsce imiesłowu teraźniejszego, dawnego sąc (np. »sąc dziecięciem«, »karan sąc« biblja, jak czes. jsouc; ale to nie czechizm). Jak od ja-ć, ja-dę, od i-ć, i-dę, tak od by-ć, *by-dę; miejsce tegoż zajęło bę-dę (z tą samą wymianą y: ą, ę, jak w łyko: łączę); prasłowiańskie, wszędzie tak samo: rus. budu i t. d.
bękart, bęś, bastard, baster, bastrzak, obce nazwy ‘dzieci nieślubnych’. Domowe były: wyleganiec (ogólne w 15. w.) i pokrzywnik (do dziś narzeczowe; nie dlatego,
- ↑
Odwołanie do oboczności buba w haśle bąbel, a nie hasła buba.
