amelij, ładownic, wacków« w Ustawie cechowej 17. w.; por. serbskie amajlija ‘amulet’, ‘co się nosi’, serbskie amal, ‘tragarz’, hamał u nas w 17. w. — wszystko z arabskiego hamal, ‘nosić’.
amprztyfikować, ‘mówić górnie lub wiele’, przekręcone z (łac.) amplifikować (Potocki), ‘rozwodzić’; dalej przekręcane w aprztyfikować się i apstryfikować, a wkońcu może i przez dalsze nieporozumienie w sztyfelkować się, ‘umizgać się’; aprztyfikant, ‘kawaler’.
an, ano, ana, ani, jak w czeskiem ściągnięte z a on, od 16. w. nieużywane więcej, częste w 15 w.: »ciecierze... any przykryły stany« (‘a ony’), »czedł... ani słyszą wszytka słowa« (‘a oni’), biblja; »ano wołów niemasz« (‘a ono’), Ezop; dziś ano innego początku, z a i no, w używaniu.
androny, p. ambaje; tu należy może, dla ich wąskiego kształtu, nazwa androty z 17. w., andruty, dla ciastka laskowego; andrykuły urobiono z andronów, wedle artykułów, jeśli to nie wprost artykuły same.
andrus, ‘złodziej’, w gwarze złodziejskiej, może tyle co jędrus, Jędrek (?)
Andrzej (imię), lepiej spolszczony Jędrzej (an przechodzi stale od 16. w. w ę), z Andreas.
animelka, ‘kruszki cielęce’: »zbytek wielki cielę rznąć dla animelki« Potocki; z włosk. animella (jakby siedziba żywotu, anima).
anioł, anieli, anielski, jakby z rodzimem ie:io (podobnie w kościoł i Piotr), dawniej angioł, angieli; w 14. i 15. w. angieł, z łac. angelus (greckie angelos ‘poseł’); u ludu i formy odmienne, jamioł; w druku z r. 1527: »mów angołowi«, »angele boży«.
ansa, jeden z równie licznych jak niepotrzebnych latynizmów z czasu makaronizmów, ‘pochop’, ‘uraza’; z łac. ansa, ‘rękojeść, chwyt’, litew. ansa, ‘ucho garnka’.
anszlak, ‘podstęp’, z niem. Anschlag: »rozmaitych anszlaków dziwnie używają (Turcy)«, Rej, Zwierciadło; zachodzi nierównie częściej u niego hanszlak: »dziwnych sztuk a hanszlaków«, »nadobny hanszlak uczyniła«, tamże; »rozmaitych hanszlaków«, Zwierzyniec; »takimi anszlakami i wywrotami obrotnymi«, Grzegorz Pauli O różnicach 1564 r.; w Setniku Grabowieckiego z r. 1590 nawet handszlak.
antaba, antloch, antfos z niem. złożeń z Hand, ‘ręka’: Handhabe (środkowe h wypada, jak w -ulc, z -holz: budulec, hamulec, strychulec); Hantloch (tu i hanwark, antwerk) przeszło w górnictwie na oznaczenie ‘szybu z pompami’ i ‘pomp ręcznych’; Handfass. Obok antaby (do kotła, do wrót) ma Potocki jeszcze i hantaby: »komu już obwisły hantaby«.
antałek, z tego antał, ‘beczułka wina‘, z węgiersk. antalag.
antychryst, ludowe jancykryst już w 16. w. zapisano.
antypast, ‘przekąska (przed obiadem)’, z włosk. antipasto. »Antypastami małżeńskiemi« przezwał wydawca niesmacznie romanse Morsztynowe 1651 r.
anyż, dawnież hanyż, z łac. anisum, a to z greck.; powszechne; s, z końcowe obce przechodzi w -sz, -ż: Judasz (i tak wszystkie na -asz), Paryż, ryż.
apteka, ludowe aptyka, jeszcze w 16. w. apoteka, apotekarz i ha-
