Strona:PL Światełko. Książka dla dzieci (antologia).djvu/248

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

odległości umieśćmy pomarańczę i wetknijmy w środek jej drut mający przedstawiać oś. Prócz tego w pewnem miejscu tej pomarańczy wetknijmy szpilkę, której główka wyobrażać będzie miejsce nasze na ziemi. Otóż jeżeli obracać będziemy pomarańczę około druta, szpilka podczas pewnej części obrotu będzie oświetlona przez lampę: będzie dla niej dzień; przez resztę obrotu będzie nieoświetloną, będzie dla niej noc. W ogóle jedna część powierzchni pomarańczy będzie miała dzień, druga noc. Słońce oświeca zawsze jedną połowę powierzchni ziemi, która ma dzień, druga połowa ma wtedy noc; i odwrotnie; kiedy naprzyklad u nas jest dzień, na przeciwległej półkuli, od słońca odwróconej, ludzie mają noc.
Obracając pomarańczę z wetkniętą szpilką około osi przekonać się możecie, że szpilka podczas obrotu opisuje koło na pomarańczy. Największe koło opisze szpilka wetknięta w pomarańczę na równiku, to jest na kole w równej odległości między końcami drutu: szpilka opisuje wtedy sam równik. Wetknięta w miejscu innem opisuje koła mniejsze, tem mniejsze, im dalej jest od równika; wetknięta zas na biegunach t. j. na końcach druta, nie opisuje żadnego koła, bo nie zmienia swego miejsca podczas obrotu.
Zupełnie to samo ma miejsce na powierzchi ziemi. Każdy przedmiot na ziemi, każdy człowiek, drzewo, dom i t. p. opisuje wszystkiemi swojemi punktami koła, tem większe im miejsce na ziemi bliższem jest równika; tem mniejsze, im bliższem jest biegunów. Człowiek na równiku opisuje w ciągu doby t. j. 24 godzin sam równik ziemski t. j. koło którego obwód, jak wyliczyli astronomowie, wynosi 5400 mil; w ciągu godziny człowiek ten przebiega 24-tą część 5400 mil t j. 225 mil, w ciągu minuty, 60-tą część 225 mil to jest trzy i trzy