Strona:PL-Józef Ignacy Kraszewski-Sztuka u Slowian.pdf/79

dziobato zakończony. Lelewel znalazł w nim charakter Skandynawski, lecz piętno to noszą wszystkie pomniki podobne z okresu żelaza, na ogromnéj przestrzeni Północy i Słowiańszczyzny.
 Niewątpliwie wpływ Skandynawski jest jego przyczyną. W wyrobach całego okresu tego, smoki, potwory, smocze ozdoby fantastyczne, są najpowszechniejsze, stanowią one charakterystyczny motyw, najżywotniéj rozwinięty u Skandynawów, naśladowany i przejęty po-swojemu przez ludy, mające z nimi stosunki.
 Determinującym wiek mogiły, był znaleziony w niéj, rozkrojony pieniążek z krzyżem, z XI wieku, duków Bawarskich. Okazuje się więc, że tu zwyczaje pogańskie i obrzędy pogrzebowe przetrwały najmniéj do XI wieku.
 Zkądinąd jednak, sama bytność krzyża, na wszelkim innym pomniku, oprócz pieniążków, nawet niebyłaby dziwną: na wielu bowiem zabytkach, z epoki pogańskiéj z wieku X i blizko go poprzedzających, w wielu mogiłach bałwochwalczéj Litwy, trafiają się rysunki, odlewy krzyżyków, lub kształty bardzo doń zbliżone.
 Starożytnicy nasi (Narbutt) biorą go za jakieś godło czysto pogańskie, chociaż krzyż ten inaczéj i prawdopodobniéj tłómaczyć się daje. Wiara Chrześcijańska, jak tego najlepsze dowody mamy w Litwie, powoli, tajemniczo, wciskała się w początku między ludy Słowiańskie. Niektórzy przyjmując ją, a niepojmując jéj, mięszali obrzędy nowe ze staremi i znaki też wiar obu. Ztąd krzyże i znaki Chrześcijańskie, łatwo obok zabytków pogańskich, znajdowane być mogą. Mamy tego przykład w Czechach, w wykopalisku pod Zbecnem, w posągach opisywanych na Rusi, o których niżéj, i w wielu grobach Inflanckich. W dokumencie Pomorskim 1174 roku, jest ciekawe wyrażenie w opisie granic, wzmiankujące że rubież szła: in quercum cruce signa tam quod signum Slavice: Kneze-graniza dicitur. Mogły się te znaki gene-