Strona:PL-Józef Ignacy Kraszewski-Sztuka u Slowian.pdf/338

istotniéj, najsilniéj i niezależnie, bo je tworzy nie dla jakiéjś potrzeby materialnéj, ale dla zaspokojenia potrzeby ducha, — jednakże zarówno szukać jéj musimy we wszystkich wyrobach ręki i myśli, ideą piękna napiętnowanych.
 Bóstwa pogańskie stworzyła potrzeba czysto duchowa, wyrażenia swéj myśli i pojęć świata niematerjalnego w sposób widomy, i dla tego stoją one na czele pomników sztuki, ale niemniéj i w sprzętach nawet, w ozdobach stroju, w zbroi, rzemieślnik staje się artystą, jak skoro stara się o nadanie im pięknych, wytwornych kształtów. — Sprzęty te, z któremi spaja się żywotem codziennym człowiek, służące niewieście do ubioru, mężowi do boju — do których lgną sercem, pragnąc je mieć błyszczące, piękne, jasne, chwytające za oko, — są już w pewien sposób dziełami sztuki.
 Miecz, strzałę, naszyjnik poganina, jego czerwoną tarczę, nie całe stworzyła potrzeba obrony i boju, odróżnić w nich łatwo co było koniecznością, a co płodem fantazji, dogodzeniem potrzebie piękna; wyśledzić można, gdzie ta myśl kierowała rzemieślnika ręką, w zgięciach, wycinaniach, rzeźbach i wyciskach, szukając kształtów wytwornych i czyniąc go artystą.
 Śledząc więc dzieł i charakteru sztuki dawnéj i nowéj, nie możemy ograniczać się samemi dziełami artystycznemi właściwie, musimy zapatrywać się na wszystko, z czego tylko wytryska gdziekolwiek zabłąkany promyk piękna. Nie będzie nam obojętnym ozdobny miecz rycerza, strojny hełm jego, puklerz i tarcza rysowana, ani kobiece przybory, ani drobne sprzęciki, które wdziękiem swym zasyłały do duszy pierwsze nasiona idei piękności. Choć w sprzętach tych artysta mówi formami dla nas zrozumialszemi, postaciami ludzi i zwierząt, choć cały charakter w linjach i stosunku ich do siebie, w dziwném często rysów loźnych sprzężeniu; niemniéj dobitnie jednak piętnują one wiek i ludzi, całą epokę z właściwą jéj cywilizacją.