Strona:PL-Józef Ignacy Kraszewski-Sztuka u Slowian.pdf/308

gen’a, który jakieśmy już nadmienili, różni się wielce od zbioru Potockiego, wyrobem, charakterem i znaczeniem bóstw w nim zawartych.
 Sam Masch, tak opisuje bóstwa te i stan w jakim je oglądał:
 »Wszystkie lane są z kruszcu, ale skład jego ciężko oznaczyć; — jak na oko i z prób się okazuje, jest to mieszanina z bardzo różnych pierwiastków złożona. Nie jest to ani złoto, ani srébro, ani miedź, ani bronz, ale to wszystko razem. Większa część ma w sobie srébro, igła probiercza wskazuje w nich — 2. 3. 4. do 10. łutowego srébra; w niektórych głowa jest srébrna, boki srébrne, a nogi ołowiane; próby na jednym bałwanku znajdują się różne. Koszta sfałszowania tych odlewów, byłyby zbyt wielkie, bo sam naprzykład Szwajxtyx, zawiera około 70. Rhtlr. kruszcu, inne po dwadzieścia, mniéj lub więcéj. Któżby ważyć chciał takie koszta, by ich potém nie odzyskać?
 Wszystkie wykopane bałwanki, dodaje Masch, pokryte są zielenią i patiną, (aerugo nobilis) która o starości ich przekonywa. Naostatek cały zbiór okazany Maschowi, składał się z sztuk niezmiernie od ognia uszkodzonych, ponadtapianych i zepsutych. W niektórych nie tylko dziury się porobiły, ale całe ich kawały zlały się w nieforemną bryłę; a sztaby żelazne wetknięte w środek, rozpaliwszy się, szkody wielkie zrządziły.
 Na pierwszy rzut oka widać, powiada Masch, że bogi te były dziełem wprawnego artysty, w niektórych częściach, ale jako dzieło sztuki nadzwyczaj są różnéj wartości. Małe bożki i drobne figurynki prześlicznie są wykonane i wszstkie ich części doskonałych proporcij; większe zaś bałwanki, są niezgrabne, bryłowate, ledwie obrobione z gruba, ani w nich śladu kunsztu. W niektórych kawałki tylko są piękne i wprawną wykonane ręką, reszta całkiem niekształtna.
 Z porównania wszystkich sam Masch, następujące wyciągnął