Oto więc, wyjąwszy bóstwa Prilwitzkie, o których niżéj powiemy osobno, wszystko niemal, co nam jest dotąd znajome. Nie wiele posiadamy autentycznych wyrobów rzeźby słowiańskiéj — niedokładne jéj opisy, przerobione z nich późniéj fantazyjne rysunki, któreśmy odrzucić musieli, z resztą okruchy, obłamy, drobne szczątki; zabytki epok i miejscowości różnych, oto co nam dziś pozostało z nieznanego sztuki świata. Reszta spalona, porąbana, stopiona, zakopana, na wieki dla dziejów przepadła.
mocno nas w tém przekonaniu utwierdzają. Rodzaj rogów na których genjusz stoi, a raczéj hełmu rogatego, spotykamy także w statuetkach etruskich, zaliczonych przez Gorja, do Dii indigetes Etruscorum. (Gorji Antiquit. Tab. XVII, f. 7 — 8).
Hełm podobny opisuje Homer u Ulissessa (ob. Illiad. Lib. X, v. 266. — Fabretti, de column. Trajani c. VII, f. 222).
Naczynia nawet w formie zwierząt fantastycznych, jak lewek Kruchowski, konik p. Neuberg i inne w tym rodzaju przypominają nam monstra etruskie, Chimery i Gryfony, z napisami jak Czernobóg prilwitzki. (Gorji Antiqu. Tab. XXXIII, f. 4 — 5). W tém dał dowód wielkiego taktu sprawca wyrobów prilwitzkich, że w wielu swych bóstwach oglądał się raczéj na etruskie niż na greckie i czysto rzymskie wzory; nawet umieszczenie napisów na nich wynaśladował z etruskich statuetek, mających w sobie coś surowego i zbliżającego się charakterem do wyrobów słowiańskich.
Oprócz statuetki z pod Masłowa, z Koltzen, rycerza z pod Zakroczymia, wiele innych w Słowiańszczyźnie znalezionych wyrobów sztuki, możnaby wziąść za roboty etruskie: tak są do nich podobne. Czeskie bóstwa i naczynia w kształcie zwierząt, równie zdają się z wzorów etruskich zrobione. Nie idzie jednak za tém, żeby były albo pochodzeniem etruskie, lub z nich naśladowane; dowodzi to tylko, że dwie sztuki, słowiańska i etruska w dawnym okresie, stały na jednym stopniu rozwinienia, i przekonywa o tém, cośmy kilkakroć wspomnieli, że sztuka wszędzie pewne epoki, trybem i prawem zwykłém przechodzić musi.
