W sztuce Greckiéj epoka eginetyczna, na któréj późno się poznano, stanowi ważny i pełen znaczenia okres; czemużbyśmy w utworach ludów, zwanych barbarzyńskiemi, wzgardzili dziełami mniéj doskonałemi, trudniejszemi do pojęcia, ale pełnemi życia, treści i siły??
Nie każdy naród może mieć wielkich mistrzów, coby myśl jego całą i pełną wydali; lecz każdy ma swą sztukę i jéj historyę, bo żadnemu z nich nieodmówiło Niebo uczucia piękna, choćby cząstkowego i ułomnego, jakichś właściwych pojęć jego; — bo każdy potrzebował tworzyć i tworzył, w sposób sobie właściwy, bo każdy mniéj więcéj, żyje myślą i duchem.
Zbyt ciasne pojęcie sztuki spowodowało, że jéj całkowicie odmówiono niektórym ludom, niechcąc przez to uznać, by w nich było — przeczucie i pragnienie nieśmiertelności, i ta tęsknota ku niebiosom, która się we czci ideału i w drobnych nawet objawach, uczucia piękna wyraża. Tak naprzykład naszéj północy, a szczególniéj Słowiańszczyźnie, obok arcydzieł Grecyi i Rzymu, niemającéj co postawić jednorodzajowego i równoznacznego, odmówiono całkiem uczucia piękna, sztuki i jéj dziejów. Jest-li to słuszném? Czy wreszcie cała sztuka zamyka się w budownictwie, malarstwie, rzeźbie, rysunku? Uczucie piękna, czy się też niemoże objawiać niespodzianie, w każdéj niemal chwili żywota, w najmniejszym sprzęciku, w każdéj drobnostce zlepionéj ręką człowieka?
Nareszcie, godziż się tam tylko widzieć sztukę i uznawać ją, gdzie ona już rozkwitła i wydała owoce, a zapoznawać jéj nasiona, drzewo i liście? Nam się zdaje, że daleko większą być może zasługą, szukać nasion zagrzebanych w popiele rumowisk,
