Strona:PL-Józef Ignacy Kraszewski-Sztuka u Slowian.pdf/15

więc sztuki będąc w pewien sposób historyą jednéj strony myśli ludzkiéj, daje nam poznać, nietylko pojedyńcze indywidualne talenta twórców, ale ducha narodu i czasu, z pod których wpływu najpotężniéjsza nawet jednostka wyzwolić się niemoże. Artysta wyraża stopień wykształcenia ludu, jego żywota cel i zaprzątnienie, najtajniejsze cechy jego charakteru. Widzimy ztąd jasno, że sztuka osóbnéj niemoże mieć historyi, ale jest jedną z części składowych dziejów, jedną stroną historyi czynu ludzkiego, rozwoju wcielonéj myśli ludzkiéj.
 Dla tego historyk kraju, co po za granicami dziejów, jak dawniéj bywało, zostawił całą sztukę, ledwie o niéj wspomniawszy przelotem, niedawał całości, ale tylko nieforemny, nieżywy obłamek dziejów ludu i czasu; dla tego i dziejopis sztuki, powinien się oglądać na dzieje kraju, w innych sferach działalności jego, bo bez téj pochodni, ani pojmie znaczenia utworów sztuki, ani ich ocenić potrafi.
 W bliższych nas dopiéro czasach, dzieje sztuki, w najobszerniejszém swém znaczeniu, uzyskały to obywatelstwo w xiędze historyi ludów, obywatelstwo, którego im długo odmawiano, — a do dziś dnia jeszcze ograniczając się sztuką na najwyższym szczeblu rozwoju, pomijają historycy niemowlęce jéj dzieła, zapominając, że i droga, którą sztuka dochodząc doskonałości przebywa, równie jak najwyższe jéj rozwinięcie, do dziejów należeć musi. Ta to myśl spowodowała nas do dzisiejszego rozbioru i zastanowienia się nad zabytkami sztuki przedchrześcijańskiéj u Słowian: jakkolwiek one może nieuderzają szczególnym wdziękiem, ani wyrobu doskonałością; zawsze to przecię pomniki myśli, dopominające się ocenienia, mające miejsce należne w historyi myśli i czynu Słowiańskiego.
 Niéma ludu na kuli ziemskiéj, któryby w sobie niemiał jakiegoś uczucia piękna i nieobjawił na zewnątrz idei téj w jakikolwiek sposób. Najniżej pod tym względem stojące narody, najmniéj