Strona:PL-Józef Ignacy Kraszewski-Sztuka u Slowian.pdf/143

Jakkolwiek ta najprostsza z budowli, niemoże nas wiele o architekturze u Słowian nauczyć, bo jest ledwie jéj zarodkiem, gardzić nią wszakże w poszukiwaniu źródeł niemożna.
 O pomieszkaniach i budowach u Słowian, niewiele mamy w kronikarzach, którzy na nie uwagi niezwracali; z najstarszych widać, że liche to były lepianki, powszechnie z drzewa w miejscach niedostępnych stawiane, mające wyjść rożnych mnóztwo, na wypadek napadu i potrzebę ucieczki. (Mauritii Strategicum, lib. II, 5. In silvis autem et ad fluvios et paludes, lacusque aditu difficiles habitant. Multifarios exitus faciunt aedium suarum, propter varia, que forte possunt accidere). To co Helmold (Lib. II, XIII) mówi o lichych szałasach i budach Słowian, zdaje się nam stosować szczególniéj do osad nadmorskich korsarzy. (Sed nec in construendis aedificios operosi sunt, quin potius casas de virgultis contexunt, necessitati tantum consulentus adversus tempestates et pluvias).
 Na całéj przestrzeni Słowiańszczyzny wschodnio-północnéj i w Litwie, zastanawia nas to najprzód, że wszędzie stale materyałem budowy, jest tylko drzewo; kamień służy tylko przypadkowo, wyjątkowo, do podparcia fundamentu, na piecysko, w Litwie na ogrodzenie, nigdy prawie na ściany same. Tam nawet, gdzie się pod nogami kupami wala, gdzie go na polach pełno, nikt niepomyśli, by cóś z niego sklecić. Może też łatwiéj ściąć stare drzewo i zaciosawszy je położyć jedno na drugie, niżeli ściągać, dobierać, i łączyć z sobą, lub obrabiać kamienie, ogładzając je pracowicie i powolnie; wszakże i religijne jakieś przesądy tym wyborem materyału kierować musiały.
 Chata wieśniaka niemogła być nigdzie bardzo ozdobną i wykwintną: powstawszy z szałasu, który chronił od nawalnic i