Strona:PL-Józef Ignacy Kraszewski-Sztuka u Slowian.pdf/14

kład, jest czynem czysto tylko duchowym, bo zwróceniem się myśli na siebie samą.
 Sztuka daje ludzkiéj idei ciało i żywot rzeczywisty, uosabia ją. Istotą jéj, zasadą, nasieniem jest myśl, ale w szacie piękna na świat wychodząca.
 Myśl, ażeby się uzewnętrznić i wcielić mogła, potrzebuje przejść stopniowo drogę, która ją ku temu wiedzie rozwojem koniecznym, z jéj natury wypływającym. Myśl skupiona najprzód w sobie, ściągnięta, przeradza się w uczucie, z uczucia płynie słowo, na słowie buduje się czyn. Jeśli gdzie, to w sztuce ten rodowód czynu, jest dotykalny i widoczny. Uczucie swéj myśli zowie się tu natchnieniem, bez niego niéma dzieła sztuki, a czyja myśl wprzód niém niewystrzeli, niestworzy też żywego objawu, którego na-tchnienie, jest tchem, duchem, duszą.
 Historya sztuki jest tylko jedną stronicą powszechnych dziejów myśli ludzkiéj.
 Jak historya myśli dzieli się na cztery wielkie epoki, w których ideja działa naprzód sama o sobie niewiedząc, béz świadomości czynu, instynktowo — potém uczuwając się sobą — wreszcie zakréślając cel swojemu działaniu z innéj sfery (moralny) — ostatecznie tworząc już z pojęciem zupełném natury swojéj, siły i znaczenia; — tak i historya sztuki rozpada się także na cztery wielkie działy nieustannie się w różnych jéj cyklach powtarzające. Dzieje wszelkiéj sztuki, zamkniętéj i skończonéj jedném kołem (cyklem) obrótu Ludzkości, rozdzielać się muszą na cztery epoki: piérwotną i instynktową, liryczną, moralną i filozoficzną.
 Cała sztuka rodzi się z myśli i ducha, i na nich spoczywa. Duch ten gdy ma się cieleśnie objawić, zależy i od wykształcenia i usposobienia indywidualnego artysty, przez którego dłoń na świat wychodzi, i od charakteru narodowości, któréj on jest cząstką, i od ducha czasu, wśród którego żyć mu dano. Historya