taki sam zakres władzy, jak w kościele katolickim dziekani, z tą jednak różnicą, że okręgi, powierzone ich pieczy i nadzorowi, są znacznie większe. Najniższy szczebel samorządu kościelnego zajmuje, jak w kościele katolickim proboszcz, tak w ewangelickim pastor. Językiem kościelnym jest oczywiście niemiecki. W powiatach południowo-wschodnich, w których mieszka znaczna liczba protestantów Polaków, w kościołach odbywają się nabożeństwa po polsku i po niemiecku. W początkach wieku XIX istniała w Księstwie znaczna liczba kościołów protestanckich, w których odbywały się tylko nabożeństwa polskie.
Ze zbiorów Tow. Przyj. Nauk w Poznaniu.
Obecnie jest ich tylko kilka. Pastorzy dla ludności polskiej protestanckiej w Poznańskiem kształcą się w uniwersytecie królewieckim, który dostarcza także duchowieństwa Mazurom wschodnio-pruskim.
Żydzi poznańscy posiadają niemal we wszystkich miastach synagogi lub domy modlitw, nie odznaczające się ani architekturą, ani urządzeniem wewnętrznem. Językiem liturgicznym jest hebrajski, urzędowym i potocznym niemiecki. Żargonu żydzi poznańscy nie używają wcale.
Szkolnictwo w Poznańskiem, jak wogóle w Prusach i ces. Niemieckiem, opiera się na zasadzie przymusowego nauczania. Każde dziecko, z wyjątkiem głuchoniemych i ślepych, jest obowiązane do uczęszczania do szkoły ludowej od 7 (względnie 8) do skończonego 14 roku życia, o ile nie pobiera nauki w zakładzie wyższym, prywatnym, lub u nauczyciela domowego. Według nowej interpretacyi ustawy, od obowiązku uczęszczania do szkoły ludowej nie zwalnia pobyt w zagranicznym zakładzie naukowym. Nowe to tłómaczenie przepisów szkolnych bywa stosowane tylko
