Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/213

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

Widzimy więc, że zarówno liczba katolików jak i protestantów w ciągu całego wieku XIX wzrastała stale, chociaż nie równomiernie, pierwszych wolniej na początku, drugiej na końcu wieku, liczba Żydów natomiast zwiększała się w pierwszej, a malała szybko w drugiej połowie wieku. Że to początkowe zwiększanie się ludności żydowskiej nie uwydatniło się wcale w rubryce poprzedniej, pochodzi stąd, że była ona zawsze stosunkowo nieliczna, a więc i przyrost jej był wiele mniejszy, niż u katolików i protestantów, liczących nie dziesiątki, lecz setki tysięcy głów. Największa liczba Żydów istniała w W. Księstwie w r. 1846, jak wynika z następującego zestawienia:

Rok Liczba Żydów Rok Liczba Żydów
1816 51,040 1867 65,508
1825 65,131 1871 61,982
1831 69,681 1875 62,438
1837 74,196 1880 56,609
1846 81,249 1885 50,866
1849 76,757 1890 44,346
1858 72,075 1895 40,019
1864 70,008 1900 35,327

Statystyka urzędowa ogólnego ruchu ludności i wyznań jest, z pominięciem 4 pierwszych lat (1816—19), zupełnie ścisła, a w każdym razie nie zawiera tak wielkich omyłek, aby dawała fałszywy obraz stosunków. Statystyka narodowości natomiast nie budzi zaufania, bo spis taki, nawet przy dobrych chęciach, przeprowadzić ściśle trudniej, a władze pruskie przeprowadzały go tendencyjnie, starając się zazwyczaj w celach politycznych zmniejszyć według możności liczbę mieszkańców narodowości polskiej. Gdyby w ciągu całego wieku spisy uskuteczniali ci sami urzędnicy i dążność do zmniejszania liczby ludności polskiej uwydatniała się zawsze równomiernie, to i z tych spisów tendencyjnych możnaby wysnuć dość pewne wnioski o zmniejszaniu czy zwiększaniu się udziału procentowego tej ludności. Ale jak zmieniali się ludzie, tak zmieniały się i prądy w polityce pruskiej, a wobec tego jedne spisy były sporządzone w duchu mniej, drugie więcej przychylnym dla Polaków.