rezydencyą biskupa dyecezyi. Pod jego zarządem istnieje tam praktyczne seminaryum duchowne dla kleryków, którzy ukończyli studya w seminaryum teoretycznem poznańskiem. Miasto posiada znaczny handel i przemysł, nie dotrzymuje jednak w rozwoju ekonomicznym kroku innym rozwijającym się miastom. Dotąd prześcignął je już Inowrocław; za lat kilka przewyższy je swem znaczeniem Piła, a może i Leszno lub Krotoszyn. Drugie miasto powiatu, Klecko, liczy 1,734 mieszkańców i zachowało dotąd chara-
kter prawie czysto polski. Oddzielony od Gnieźnieńskiego powiat Witkowski, posiada cztery maleńkie miasteczka, zamieszkane prawie przez samych Polaków. Największe z nich jest Witkowo (1,950 m.); Czerniejowo (Schwarzenau) ma 1,324; Powidz 1,107; Mielżyn tylko 525 mieszkańców. Byłe miasta powiatu starego Gnieźnieńskiego, Kiszkowo i Żydowo, zostały zamienione na wsi.
Jeżeli z powiatu Witkowskiego zwrócimy się ku południowi, to przekroczymy granicę obwodu regencyjnego Poznańskiego. Porównywając tę południową część W. Księstwa z północną, zauwa-
