Strona:O Żydach i kwestyi żydowskiej.pdf/87

nowią księżniczki i królewny... których najczęściéj dziadowie jeszcze ziemię orali a babki gęsie pasły? Na miejsce żydów, trudniących się przemysłem wiejskim, trzeba więc koniecznie pachciarzy i arendarzy chrześcijan. Gdzież oni są? W jakiéj sferze społeczeństwa naszego widzicie kandydatów na te posady, chętnych i umiejętnych?
 Gdybyście mię zapewnili, — że szynkarzy żydów, wyzyskujących kmiecia naszego, zastąpią tacyż szynkarze — chrześcijanie, uczciwi i choć trochę oświeceni, że czynności pachciarzy i arendarzy, pełnić będą same panie dworów wiejskich, córki ich i pomocnice, albo téż uczciwi i trochę oświeceni chrześcijanie, zawołałabym z zapałem: Wykluczajcie żydów z karczem, obór i ogrodów, wykluczajcie co prędzéj, pędźcie ich tym sposobem ku roli i rzemiosłom a nam i im z lepszym podziałem prac lepiéj będzie! Lecz ponieważ oglądając się dokoła, nie widzę wcale tych, którzyby w wiejskim przemyśle bądź wódczanym, bądź mlecznym, bądź sadowniczym zastąpić ich mogli, — mówię szczerze: dajcie pokój wykluczeniom! Sposób ten, sam przez się zły i niesprawiedliwy, tym razem, dorazowéj nawet praktycznéj korzyści przynieść nie może! Gdy społeczeństwo znajduje się w pewnem stadyum cywilizacyi, istnieje minimum jakieś ekonomicznych czynności, które spełnionem być musi. Jeżeli usunąwszy tych, którzy pełnią je dziś, sami na ich miejsce nie staniemy, usunięci powrócą, albo zastąpi ich ktoś inny — czy nie szkodliwszy i groźniejszy? Zdaje mi się, że nikt pod względem tym wątpliwości nie żywi żadnych.
 Lecz arystokratyzm nasz ma inną jeszcze stronę. Przejmując nas gustami i nałogami nieprzyjaznemi dla pewnéj, szerokiéj kategoryi podstawowych prac i czynności, wlewa on jeszcze w pomiędzy ludzkie stosunki i uczu-