Strona:O Żydach i kwestyi żydowskiej.pdf/60

zwierzchności gmin żydowskich, mogą do pożądanego doprowadzić wyniku? O czynieniu jakichkolwiek prób w tym kierunku — nie słychać. Jednak niepodobna uczynić czegokolwiek, nic nie czyniąc. Pożądanemi byłyby wielce piérwsze przynajmniéj kroki na téj drodze. Coś, co stać się nie może od razu, staje się często powoli i stopniowo siłą wytrwałości, zręczności i energii starań. Wysoką społeczną zaletą żydów jest to właśnie, że posiadają oni zdolność do działań wytrwałych, zręcznych i energicznych. Dowodzą jéj często na polach ekonomicznych i finansowych, dowiedli jéj nieraz już i na innych, wyższych szczeblach cywilizacyjnéj pracy, niechże ją wyzyskają i dla téj niesłychanie ważnéj roboty społecznéj. Robotę tę, utrudnia wielce samo już usposobienie żydowskiego gminu. Będzie on zrazu sarkał na to pozbawienie go instytucyi, z którą zżył się, — będzie najpewniéj usiłował odtwarzać ją na różne mniéj lub więcéj uprawnione osoby. Lecz doświadczenie naucza, że instytucye zestarzałe i z potrzebami czasu niezgodne, przy lada dotknięciu ich przez cywilizacyę i ustawy prawne, pomimo nałogowego przywyknienia do nich ludności, prędko i łatwo tracą kredyt moralny i siłą rzeczy wpadają w falę zapomnienia. Prawne szczegóły tego punktu kwestyi najlepiéj są znane tym, którym na rzecz jego działać wypada.
 Przed punktem drugim stawię znak zapytania, czy nie jest niepodobnem, aby żydzi oświeceni, w porozumieniu z najmniéj od oświaty oddalonemi teologami żydowskiemi, po otrzymaniu odpowiedniego zezwolenia władz państwowych, sprowadzili w chwili obecnéj powtórzenie się faktu, często w historyi żydów napotykanego, faktu zgromadzenia najlepszych sił intelektualnych plemienia, w celu narad nad rzeczami, tyczącemi się tak wyznania i kultu, jak