Strona:Nikołaj Gogol - Obrazki z życia.djvu/10

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

wśród Petersburszczan pewne zajęcie się rzeczami ukraińskiemi, postanowił wyzyskać to, co słyszał niegdyś od dziadka i co sam widział; ale nie poprzestając na tem, rozpisał listy do matki i znajomych, by zbierali i przysyłali mu materyały, odnoszące się do minionego i obecnego bytu Małorosyi. Zawiązał przytem stosunki literackie, zaczął w czasopismach drukować pierwsze swe artykuły i poznajomił się osobiście z kilku pisarzami, jak: Delwigiem, Żukowskim i Pletniewem. Ten ostatni zajął się nim po ojcowsku; wyrobił mu miejsce nauczyciela historyi w Instytucie Patryotycznym, gdzie był inspektorem; wystarał mu się w kilku magnackich domach o lekcye, zaznajomił go z największym poetą rosyjskim, Aleksandrem Puszkinem, który go nadzwyczajnie polubił. Gogol znalazł się tedy wśród najwyższych sfer świata literackiego, a równocześnie zawiązał stosunki obszerne w innych sferach, mianowicie zaś z piękną damą dworu Rosset (późniejszą panią Smirnową), która równie jak on rozkochaną była w Ukrainie.
W r. 1831 ogłosił Gogol pod pseudonimem Rudego Pańka, pierwszy tom swoich „Wieczorów na futorze koło Dikańki“ (Wieczera na chutorie bliz Dikańki) i odrazu zdobył sobie rozgłos wśród czytelników oraz uznanie krytyki. Jeżeli w naszej literaturze ukazały się najprzód idealizowane przez Bohdana Zaleskiego obrazy przeszłości ukraińskiej; to w rosyjskiej wpierw się pojawiły zarysy spółczesnego życia ukraińskiego zarówno w powszednich, codziennych, a nawet trywialnych jego przejawach, jak i w tem, co w niem było poetycznego, a co się znamionowało bujnością, awanturniczością, siłą i przebiegłością. Zarówno stosunki realne, jak wyobrażenia o świecie nadzmysłowym, o związkach z dyabłem, zarówno trzeźwość myśli, jak najzabawniejsze przesądy i zabobony znajdowały w tych obrazkach i opowiadaniach wyraz pełen świeżości. Ale najpiękniej odtworzył Gogol urok przyrody ukraińskiej w powiastce p. t. „Noc majowa“. — Niebawem w roku następnym (1832) ukazał się tom drugi „Wieczorów“, a w nim prześliczny opis „Nocy przed Bożem Narodzeniem“. W tymże tomie znajduje się także opowiadanie z życia dawnej kozaczyzny p. t. „Straszna zemsta“, w której po raz pierwszy u Gogola przejawiła się niechęć do Polaków w karykatural-