Strona:Niewiadomska Cecylia - Legendy, podania i obrazki historyczne 17 - Emigracja - Rok 1863.djvu/40

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

I rzecz niezmiernie ważna: wcześniejsze niż w innych zaborach uwłaszczenie wcześniej tu niż gdzieindziej uczyniło chłopa obywatelem-Polakiem.
Korzystając z praw istniejących, utworzono „Kółka rolnicze włościańskie“, w których szlachta mogła zbliżyć się do ludu i zbratać się z nim szczerze. Ta praca szybko wielkie wydała owoce, a twórcami jej byli przedewszystkiem Jackowski obywatel i ksiądz Wawrzyniak.



Czas płynie, wszystko się zmienia na świecie, choć niekiedy bardzo powoli. I w Poznańskiem zmienia się wiele.
Ucisk coraz silniejszy: w szkołach język niemiecki, polskie zamykają stopniowo, wprowadzono cenzurę, usuwają Polaków od urzędów, rząd zabrał kościelne majątki, ksiądz musi umieć po niemiecku.
To wszystko budzi chęć oporu, walki, a że otwartej prowadzić nie można, więc zaczyna się tajna: konspiracja. Zawiązują niewinne „Towarzystwo zabaw“. Bawić się przecież wolno. Ułatwia to zebrania, niby towarzyskie, ale mało na nich zabawy. Za to wiele się mówi o oświacie i nauczaniu, naturalnie tajnem, o książkach, bibljoteczkach i łączności z ludem. To bardzo piękna praca te zabawy.
Bywają na nich coraz częściej goście z dalekich stron, z Paryża, znani nam emisarjusze. Przywożą nowiny ze świata.
Wiemy, że w Paryżu prawie od początku podzielili się wychodźcy głównie na dwa obozy: rewolucjoniści pragną przewrotu i walki jak najprędzej. Wierzą, że to nastąpi w całej Europie i w jak najkrótszym czasie. Spadną królom korony, a lud obejmie władzę. Wtedy zbratanie ludów. Koniec krzywdom, precz z tyranami, i Polska zmartwychwstanie przez lud i dla ludu. Obóz zachowawczy w takie nagłe zmiany nie wierzy, on stoi przy tradycji i przeszłości, konstytucji 3-go maja, którą trzeba rozsze-