zmierne, nie miała przystępu do legionów, gdzie w masie szeregowców polskich nie brakło wszak i ruskich chłopów galicyjskich, lecz dokąd żaden białoruski ani litewski się nie dostał. Nie miała porządnej, ustatkowanej, wyższej ponad pospolite na prawo i lewo, ku Zachodowi wraz i Wschodowi samozwańcze spiskowanie, przez ogół uznanej organizacyi wewnętrznej rządu dusz, uzdatnionej do utrzymania w kupie i karbach jednolitych falującej bezwładnemi odruchy, słabo a rozbieżnie uświadomionej opinii publicznej. Nie miała udziału w wielkiem podniesieniu dzielnicy rozbiorowej pruskiej 1806 ani austryackiej 1809 r. Nie miała podczas tych dwóch doniosłych przesileń, zwłaszcza zaś w najsposobniejszem z nich pierwszem, silnego i celowego rozpędu kierowniczego, zdolnego z przenikających ją wtedy drgnień indukcyjnych wykrzesać iskrę czynu. Miała natomiast w przededniu i podczas samego niniejszego trzeciego, decydującego przesilenia 1812 r. aż nadto w sobie czynników wątpliwych, skłonnych raczej do gaszenia tej iskry niż do jej rozdmuchnięcia. Wyobrażała z Wilnem punkt ciężkości wszystkiej dzielnicy rozbiorowej rosyjskiej, pozbawionej podobnego na południu ośrodka, a obejmującej ogółem ze swemi 8½, tysiącami mil kwadratowych i 8 milionami z górą mieszkańców, dwie trzecie obszaru i przeszło połowę zaludnienia całej byłej Rzpltej. A wystawiła z biedą aż do końca kampanii bieżącej niespełna 20 tysięcy żołnierza do szeregów narodowych, czyli absolutnie
