Strona:Lenin - Karol Marks.djvu/24

 Wywłaszczenie bezpośrednich wytwórców zostaje dokonane z najbezwzględniejszym wandalizmem i pod naciskiem najbardziej haniebnych, najbardziej brudnych i w swej małostkowości ohydnych namiętności. Własność prywatna, zdobyta własną pracą (chłopa i rzemieślnika), oparta, że tak powiem, na zrastaniu każdej niezależnej, pracującej jednostki z jej narzędziami i środkami pracy, zostaje wyrugowana przez kapitalistyczną własność prywatną, opartą na wyzysku cudzej, lecz formalnie wolnej siły roboczej... Obecnie wywłaszczeniu podlega już nie gospodarczo samodzielny robotnik, lecz kapitalista, wyzyskujący wielu robotników. To wywłaszczenie dokonywa się przez grę immanentnych praw samej produkcji kapitalistycznej, przez centralizację kapitałów. Jeden kapitalista zabija wielu kapitalistów. Ręka w rękę z tą centralizacją, czyli wywłaszczeniem wielu kapitalistów przez nielicznych, rozwija się kooperatywna forma procesu pracy w coraz szerszych i większych rozmiarach, świadome techniczne stosowanie wiedzy, planowa eksploatacja ziemi, przekształcenie środków pracy w takie środki pracy, które nadają się jedynie do zbiorowego użytku, oszczędzanie wszelkich środków produkcji przez stosowanie ich, jako środków kombinowanej, społecznej pracy, wplatanie wszystkich narodów w sieć rynku światowego, a przez to i międzynarodowy charakter kapitalistycznego reżymu. Wraz ze stale zmniejszającą się liczbą magnatów kapitału, którzy uzurpują i monopolizują wszelkie korzyści tego procesu przemian, wzrasta masa nędzy, ucisku, niewoli, zwyrodnienia, wyzysku, ale zarazem wzburzenie klasy robotniczej, szkolonej, jednoczonej i organizowanej przez sam mechanizm kapitalistycznego procesu produkcji. Monopol kapitału staje się pętami dla tego sposobu produkcji, który rozkwitł wraz z nim i za jego panowania. Centralizacja środków produkcji i uspołecznienie pracy osiągają punkt, w którym nie dają się już pogodzić ze swą kapitalistyczną powłoką. Zostaje ona rozsadzona. Bije ostatnia godzina prywatnej własności kapitalistycznej. Wywłaszczyciele zostają wywłaszczeni“. („Kapitał“, I).

 W najwyższym stopniu ważna i nowa jest dalej dana przez Marksa w drugim tomie „Kapitału“ analiza reprodukcji kapitału społecznego, wziętego jako całość. I tutaj Marks rozważa zjawisko nie indywidualne, lecz masowe, nie drobną cząstkę ekonomii społeczeństwa, lecz całą tę ekonomię w jej całokształcie. Poprawiając wskazany wyżej błąd klasyków, Marks dzieli całą produkcję społeczną na dwa wielkie działy: I. produkcja środków produkcji i II. produkcja przedmiotów spożycia i szczegółowo rozpatruje na zaczerpniętych przez siebie przykładach liczbowych obrót całego kapitału społecznego w całości, zarówno przy produkcji w rozmiarach poprzednich jak i przy akumulacji. W III tomie „Kapitału“ rozwiązane jest zagadnienie powstawania przeciętnej stopy zysku na zasadnie prawa wartości. Wielkim

20