Strona:KsiegaPamiatkowaMiastaPoznania386.jpg

wyższała swe świadczenia na cele tej instytucji i doprowadziła ją do stanu dobrego.
 Odbudowy wymagał wreszcie Urząd Statystyczny, całkowicie — jak wykazano — porzucony w czasie wojny. Nowe tory zająć też musiała akcja subwencyjna. Poza odbudową i rozbudową placówek dawnych, wniosły czasy polskie szereg myśli i tworów nowych, które charakteryzują krystalizujący się program prac kulturalnych, a w szczególności rozszerzenie zakresu zainteresowań korporacyj miejskich. Tendencje te i zdobycze wykażemy w odpowiednich miejscach. Wypada nam bowiem szczegółowiej omówić niektóre działy pracy kulturalnej, pomijając te, którym poświęcamy w księdze niniejszej oddzielne przyczynki (teatry, Bibljoteka Raczyńskich, Ogród Zoologiczny). Szereg miejskich prac kulturalnych, a mianowicie decernat bibljotek i archiwów miejskich tudzież urząd statystyczny złączone są od r. 1922 w ręku dyrektora tegoż urzędu, piszącego te słowa Zygmunta Zaleskiego. Inne są wprawdzie wcielone do różnych wydziałów administracji miejskiej, jednakże zobrazowanie ich jest nietrudne.
 Archiwum miejskie. Archiwum miasta Poznania jest najbogatszym zbiorem akt dawnych z dziejów miast Wielkopolski i wspaniałem źródłem dla badań nad historją życia miejskiego w Polsce. Piękny ten zbiór utrzymywany był w pieczołowitej opiece, dopóki władze miejskie dokumentami i księgami własnemi wykazywały i wyjaśniały prawa miasta i jego obywateli. Za czasów Prus Południowych zmieniono stary system prowadzenia ksiąg miejskich na registraturowy. Niebawem straciły swe znaczenie i księgi i przywileje miasta, archiwum poszło w zaniedbanie. Z konieczności tylko niekiedy porządkowano je powierzchownie. W 3. dziesięcioleciu 19. wieku sporządzili Kassyusz, Trojański i Muczkowski ogólny inwentarz. Potem ustanawiano zarządców archiwum w urzędzie pobocznym za małem uposażeniem, którzy nie więcej zwykle mogli zdziałać jak tylko ochronić zbiory przed rozproszeniem (Bekanowski, Łukaszewicz). Józef Łukaszewicz napisał w czasie swego urzędowania, które trwało od r. 1832 do 1844, wielkie dzieło o historji miasta Poznania, „Obraz historyczno-statystyczny miasta Poznania“. Później i ta mała opieka ustała, dopiero w r. 1865 poruczono ją Dr. Samterowi, a w r. 1871 jednemu z urzędników archiwum państwowego ufundowanego w r. 1869 w Poznaniu. Archiwum państwowe postanowiło zebrać u siebie wszystkie archiwa miejskie oraz cechowe Wielkopolski, przejmując je w depozyt od właścicieli. Miasto Poznań skorzystało ze sposobności, aby pozbyć się ciężaru opieki nad własnem archiwum i oddało je w depozyt, zastrzegając sobie prawo żądania każdoczesnego zwrotu oraz prawo decyzji o uprzystępnieniu poszczególnym badaczom materiałów archiwum miejskiego. W r. 1879 weszło archiwum miejskie lokalnie