Strona:KsiegaPamiatkowaMiastaPoznania051.jpg

charakterystycznych wznosił się ponadto na Ostrowie Tumskim wspomniany zamek książęcy, a w wieku XIII zbudowany został zamek na górze obecnie zwanej Przemysławowską. Z ilości budowli kościelnych wnosić można, że Poznań w owym dawnym czasie rozwijał się stosunkowo korzystnie i że musiał już nabrać poważnego znaczenia jako osiedle wybitne. Miasto książęce Śródka otrzymało rychło organizację nowszego typu, przypuszcza się bowiem, że zostało lokowane na prawie niemieckiem około r. 1231.
 Gdy ruszył się prąd kolonizacyjny w Polsce XIII wieku, podjęli książęta wielkopolscy Przemyśl I i Bolesław Pobożny zamiar ufundowania wielkiego miasta kolonizacyjnego. Jako teren wybrano lewy brzeg Warty, który temsamem musiał być doprowadzony do stanu takiego, aby ludność na terytorjum tem bez trudów stawiać mogła swe siedziby. Przedsięwzięcie to pomyślane było w bardzo wielkim stylu. Celem założenia miasta autonomicznego uzyskali książęta obszar potrzebny od biskupa poznańskiego. Własność kościelna przechodziła pasem pomiędzy wielkim obszarem książęcym i obejmowała terytorjum św. Gotarda, św. Marcina, biegnąc na zachód ku Plewiskom; po stronie wschodniej posiadał Kościół Głównę i tereny na południe od Śródki ku Ratajom. Naokoło, zwłaszcza na lewym brzegu Warty, była własność książęca. Rzeka była cała książęca. Książę odstąpił Kościołowi św. Wojciech w zamian za św. Gotard, a za pozostały teren niezabudowany oddał pół Warty i przyznał rozległe przywileje poddanym biskupim. Później odstąpił biskupowi Śródkę. Lokowanie miasta powierzyli fundatorowie Tomaszowi z Gubina. Do miasta dołączono wsie: Rataje, Piotrowo, Żegrze, Starołękę, Minikowo, Spytków, oboje Wierzbięcic, Jeżyce, Pęcław, Niestachów, Piątków, Szydłów, oboje Winiar, wieś Boguty i wieś Unolfa. Niektóre z wsi tych obecnie nie istnieją wzgl. nazwy ich są nieznane; prawdopodobnie rozumieć należy osiedla następujące: Rataje, Piotrowo, Żegrze, Starołękę, Minikowo, Dębiec, Górną i Dolną Wildę, Jeżyce, Kondorf, Sołacz (nazwa Sołacz pierwotnie stosowana dla młyna zastąpiła dawną Niestachów), Piątkowo, Szydłów (na terytorjum obecnych Winiar), Winiary, Bonin, Umultowo, wieś Boguty leżała w okolicy Naramowic. Wsie te powierzone były Tomaszowi nie jako własność miasta Poznania, lecz jako dodatkowy teren lokacyjny. Lokacja w projektowanych rozmiarach nie udała się, to też wsie wymienione w dokumencie lokacyjnym w małej tylko części pozostały w prawie miasta Poznania.
 O rozwoju miasta lewobrzeżnego posiadamy względnie dokładne wiadomości dopiero z wieku XV, możemy jednakże stwierdzić stan na początku tegoż wieku, t. zn. ocenić pracę rozwojową dokonaną między r. 1253 a 1400. W owym to okresie zbudowano właściwe miasto czyli śródmieście. Miasto