Strona:Krach na giełdzie.pdf/84

 Tak więc głównym ogniskiem kryzysu agrarnego była gospodarka zbożowa krajów kapitalistycznych Europy zachodniej, gdzie kryzys rozpoczął się najwcześniej i przebiegał najostrzej. W hodowli przejawił się znacznie łagodniej. Tam bowiem, gdzie opierała się ona na zakupywanych paszach, spadek cen pasz był większy od spadku cen artykułów hodowlanych. Sprowadzanie jednakże kryzysu agrarnego do kryzysu tylko zachodnioeuropejskiej gospodarki zbożowej jest nieuzasadnione. Kryzys ogarnął, chociaż później, również kraje eksportujące produkty rolne. I tam na skutek konkurencji nastąpił znaczny spadek cen tych artykułów. W Stanach Zjednoczonych w 1897 r. ceny były o 35% niższe niż przed 15 laty, a ceny pszenicy spadły do połowy. Również w Rosji ceny żyta i pszenicy w podobnym okresie obniżyły się ponad 2 razy. W Argentynie pszenica w połowie lat dziewięćdziesiątych była 2 razy tańsza niż 10 lat wcześniej.
 W wyniku zniżki cen nastąpił w Stanach Zjednoczonych pewien spadek produkcji zboża i hodowli. Pewne perturbacje przeżywało również rolnictwo w innych krajach. Zmniejszył się m.in. obszar zasiewów w całej północnej i centralnej Rosji. Wyraźnie zmalała produkcja wełny surowej w Australii i w Afryce południowej.
 Nie można jednak twierdzić, że kryzys agrarny doprowadził do spadku ogólnej produkcji rolnej świata. Konsekwencją jego natomiast było wybitne zmniejszenie tempa wzrostu, co stanowiło wyraźny kontrast z ogólną tendencją produkcji przemysłowej. W połowie lat dziewięćdziesiątych ceny artykułów rolnych i przemysłowych osiągnęły dno, później następował powolny ich wzrost, aczkolwiek nie był on pozbawiony stałych wahań.
 Kryzys agrarny dotknął ciężko również ziemie polskie, szczególnie Królestwo Polskie i Galicję. W latach 1864—1880 na terenie Królestwa Polskiego panowały pomyślne warunki dla rozwoju produkcji roślinnej. Wpływały na to takie czynniki, jak: wzrost rynku wewnętrznego w wyniku podnoszenia się konsumpcji na wsi po uwłaszczeniu chłopów, stałe zwiększanie się liczby ludności zatrudnionej poza rolnictwem, ułatwione warunki eksportu zbóż na rynki zachodnioeuropejskie — rezultat rozwoju sieci kolejowej i obniżki kosztów transportu, prze-