Strona:Krach na giełdzie.pdf/194

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

cymi na produkcję do 9 milionów wozów osobowych rocznie, podczas gdy faktyczna produkcja waha się w granicach 6—7 milionów samochodów. Dzięki dużym rozmiarom unieruchomionych mocy gospodarka zdolna jest do gwałtownego powiększania produkcji w dogodnych okresach. To tłumaczy m.in. gwałtowny skok produkcji amerykańskiej w okresie drugiej wojny światowej oraz różne europejskie „cudy gospodarcze”. Połączenie licznych, leżących bezużytecznie lub napływających z zagranicy kapitałów, z milionami ludzi do tego czasu bezrobotnych, daje bardzo szybko poważny wzrost produkcji. Niewykorzystywanie mocy produkcyjnych, będące jednym z przejawów właściwego systemowi kapitalistycznemu marnotrawstwa ekonomicznego, powoduje obniżenie tempa wzrostu gospodarki oraz stałe istnienie rezerwowej armii bezrobotnych.

Po wojnie światowej cykliczny rozwój gospodarki kapitalistycznej jest nadal prawidłowością, lecz załamania kryzysowe nie są ani tak głębokie, ani tak długotrwałe, jak w okresie międzywojennym. Na taki przebieg kryzysów złożyły się: interwencjonizm państwowy i militaryzacja ekonomiki, dezintegracja światowego cyklu koniunkturalnego, przełom w technice wytwarzania, programy rozwojowe krajów słabo rozwiniętych, a także istnienie i rozwój światowego rynku krajów socjalistycznych.
W latach powojennych możemy zaobserwować brak zbieżności w czasie faz dobrej i złej koniunktury w Europie i Ameryce Północnej. Właściwie w całej historii kapitalizmu działanie wewnętrznych czynników koniunkturalnych narzucało każdemu państwu jego własny rytm rozwoju cyklicznego. Różnice te występowały w krajach o różnych poziomach rozwoju technicznego. Tam, gdzie dokonywał się i dokonuje szybki postęp techniczny, cykle były i są krótsze niż w krajach agrarnych i nieuprzemysłowionych. Po wojnie więc można było zauważyć następujące tendencje: najkrótszy cykl — w Stanach Zjednoczonych, średni — w Europie północno-zachodniej i w Japonii; najdłuższy — w krajach gospodarczo zacofanych. Przed wojną bardzo ważną rolę obok czynników wewnętrznych odgrywały czynniki zewnętrzne (głównie międzynarodowy handel i system waluty złotej), które