przyśpieszając w ten sposób wzrost ekonomiczny, który inaczej dokonywałby się dużo wolniej. Interwencjonizm państwowy nie dopuszcza do zbyt głębokich i ostrych załamań, kryzysów nadprodukcji, które by mogły stać się niebezpieczne dla samego ustroju kapitalistycznego. Państwo więc usiłuje spełniać rolę czynnika koordynującego i łagodzącego sprzeczności wynikające z anarchicznej istoty systemu opartego na prywatnej własności środków produkcji.
Przemiany te nie naruszają — rzecz jasna — klasowej istoty państwa, które nadal jest narzędziem i organem burżuazji, a zwłaszcza wielkich monopolistów. Cele polityki państwa są i mogą być sprzeczne z doraźnymi interesami poszczególnych grup potężnych nawet monopolistów, lecz nigdy nie są sprzeczne z długofalowymi i wspólnymi interesami całej burżuazji. Co więcej, następuje proces wzajemnego przenikania państwa i wielkiego kapitału. Monopoliści opanowują aparat państwowy i podporządkowują go swoim celom.
„Państwowo-monopolistyczny kapitalizm okazał się dla największych monopoli interesem diabelnie intratnym, najskuteczniejszym sposobem ograbiania całego społeczeństwa, całego narodu... kapitał państwowo-monopolistyczny okazał się jedynym sposobem utrzymania zachwianej władzy monopoli. W pierwszym okresie był to swego rodzaju środek »nadzwyczajny«, stosowany w okresie wojen oraz najcięższych kryzysów ekonomicznych i politycznych, a wycofywany po ich zakończeniu. Obecnie zaś bez kapitalizmu państwowo-monopolistycznego burżuazja nie może już panować nawet w okresach względnie normalnych.”[1]
Współczesny kapitalizm nie przezwyciężył swego rozwoju cyklicznego i załamań kryzysowych. Zmieniły się wszakże przejawy owego rozwoju i zmniejszyła głębokość załamań.
Pierwsze załamanie kryzysowe po wojnie nastąpiło w Stanach Zjednoczonych w 1949 r. W latach wojny wzrosła w USA znacznie produkcja przemysłowa. W 1943 r. była ponad 2 razy większa niż w 1940 r. Już od pierwszego kwartału 1944 r. zaczął następować powolny, a od trzeciego kwartału 1945 r. szybki spadek pro-
- ↑ O. Kuusinen, O tendencjach i perspektywach współczesnego kapitalizmu monopolistycznego, „Problemy Pokoju i Socjalizmu” 1960, nr 4.
