Strona:Krach na giełdzie.pdf/169

kułów rolnych o 56%. Ciężką sytuację wsi pogarszało olbrzymie zadłużenie wysokości ponad 2 200 000 000 zł w 1933 r., podczas gdy wartość całego zbytu produkcji rolnej zamykała się wówczas zaledwie kwotą 1 500 000 000 zł. Coraz bardziej rozwierały się nożyce cen. W latach 1934—1935 relacja cen płaconych rolnikom i cen artykułów przemysłowych, nabywanych przez nich, była przeciętnie 2 razy niższa niż w roku 1928. W niektórych wypadkach stosunek ten kształtował się jeszcze gorzej. Nabycie pługa, które w 1928 r. wymagało sprzedaży 1 q żyta, w 1935 wymagało zbytu 2,7 q tego zboża; za sól trzeba było w zbożu zapłacić ponad 3 i pół raza więcej. Za 10 pudełek zapałek w 1928 r. chłop sprzedawał 1,6 kg żyta, w 1935 — aż 7,6 kg. Dlatego wieś polska w czasie kryzysu nie kupowała właściwie towarów przemysłowych. Ogólny indeks spożycia przez wieś towarów przemysłowych w latach 1928—1934 spadł o ponad 55%.
 Nastąpiła degradacja gospodarki rolnej w Polsce. Plony pszenicy z 1 ha były przeciętnie w latach 1932—1936 o blisko 12% niższe niż w poprzednim pięcioleciu, podobnie działo się z plenami żyta i jęczmienia. Co więcej, plony w latach 1909—1913 w wypadku żyta i pszenicy były wyższe niż w okresie 1932—1936. W latach 1931—1933 nastąpił spadek pogłowia trzody chlewnej o ponad 20%, zmniejszyła się również liczba bydła-rogatego. Nastąpił upadek uprawy buraków cukrowych; w 1933 r. obszar ich zasiewu wynosił zaledwie 40% poziomu z 1929 r. O ogólnej tendencji świadczył fakt, że przeciętny roczny zbiór zbóż chlebowych (żyto i pszenica) na 1 mieszkańca w latach 1934—1938 wynosił 249 kg wobec 265 kg w poprzednim pięcioleciu, natomiast zbiór ziemniaków odpowiednio wzrósł do 1025 kg wobec 945 kg. Najwyższa produkcja zbóż chlebowych na 1 mieszkańca aż do wojny przypadła na rok 1930, jęczmienia i owsa — na 1929 r., natomiast ziemniaków na rok 1937.
 Kryzys wtrącił chłopów i robotników rolnych w otchłań nędzy. W latach 1933—1935 spożycie roczne 1 osoby z grupy chłopów (posiadających gospodarstwa od 2 do 3 ha) wynosiło zaledwie 158 zł (13 zł miesięcznie!), gdy na 1 osobę w rodzinie obszarnika — 10 204 zł. A przecież według spisu z 1931 r. ponad 64% ogółu gospodarstw w Polsce stanowiły gospodarstwa posiadające mniej niż 5 ha ziemi, najczęściej około 3,5 ha. Nędza i głód stały