przedsiębiorstw, a następnie prowadziła do powstawania na ich gruzach większych przedsiębiorstw. Najważniejszą jednak konsekwencją koncentracji produkcji było przyśpieszenie kryzysu oraz rozwoju zjednoczeń monopolistycznych. Lenin pisał: „Powstawanie monopoli wskutek koncentracji produkcji jest w ogóle podstawowym i ogólnym prawem właściwym współczesnemu stadium rozwoju kapitalizmu.”[1]
Przyśpieszony rozwój związków monopolistycznych dał się zauważyć najwyraźniej w Stanach Zjednoczonych, Niemczech i Rosji. Okres przejściowy od panowania wolnej konkurencji do panowania monopoli został zakończony kryzysem lat 1900—1903.
Następny światowy kryzys nadprodukcji wybuchł już w 1907 r. Zaczął się w Stanach Zjednoczonych, gdzie miał szczególnie ostry przebieg. Rozkwit, który go poprzedził, był co prawda krótki, lecz znaczny. W ciągu tych kilku zaledwie lat bardzo rozwinęło się w USA górnictwo. Wydobycie ropy naftowej wzrosło aż o 65%. Nastąpił też ostatni wielki zryw budownictwa kolejowego i w związku z tym rozwój hutnictwa i produkcji związanej z kolejnictwem. Produkcja wagonów i lokomotyw osiągnęła w 1907 r. rekordowy poziom w całej historii USA.
Wybuch kryzysu w Stanach przyśpieszyła walka o opanowanie produkcji miedzi, która trwała przez 4 lata między „Amalgamated Copper”, trust kontrolowany przez Rockefellera, i „United Copper”, kontrolowany przez firmę Braci Heinze i Morse. W wyniku tej walki konkurencyjnej ceny miedzi, sięgające w lipcu 1907 r. 26 centów za funt, spadły do 12 centów w październiku. Aby oprzeć się naporowi olbrzymich kapitałów Rockefellera, Heinze, prezes „Mercantile National Bank”, zdobył kontrolę nad grupą banków nowojorskich i doprowadził 14 października do znacznej podwyżki akcji „United Copper”. Lecz sukces jego był krótki; cena miedzi spadła 16 października do 10 centów za funt. Zrujnowało to kilka banków kontrolowanych przez braci Heinze, a 22 października zawiesiło wypłaty „Knickerbocker Trust Company”, giełdę zaś ogarnęła panika. Już w ostatnim kwartale 1907 r. nastąpił spadek produkcji przemysłowej.
- ↑ W. Lenin, Dzieła, t. 22, s. 231.
