Pierwsze z postawionych zagadnień zilustrować można na szkicach dotyczących Ibsena i Carlyle’a. Zwłaszcza w stosunku do Ibsena, którego recepcja krytyczna, teatralna i przekładowa osiągnęła w Polsce w dziesięcioleciu 1890—1900[1] swój wymiar szczytowy, poglądy i interpretacje pióra Ludwika Krzywickiego uderzają swą całkowitą na gruncie polskim samodzielnością. Polega ona na umiejętności klasowej interpretacji zjawiska literackiego, na dążeniu do tego, aby wyszukawszy odpowiedni równoważnik klasowy, jego istnieniem i działaniem tłumaczyć zarówno genezę, jak rozpowszechnienie danego faktu literackiego. Analizy Krzywickiego wyraźnie zmierzają w tym kierunku, co odpowiednie prace Jerzego Plechanowa (Francuska literatura dramatyczna i malarstwo francuskie wieku XIX z punktu widzenia socjologii, 1905; Sztuka a życie społeczne, 1912). Same daty wskazują wszakże, że o bezpośredniej zależności Krzywickiego od Plechanowa nie może być mowy.
Stąd inne domysły będą bardziej na miejscu. Być może, że odezwała się w tych pracach bezpośrednio dostępna Krzywickiemu tradycja polskiej krytyki marksistowskiej — chodzi o Bronisława Białobłockiego[2]. Ale możliwe jest również i to, że analizy owe stanowią dla niedawnego
- ↑ Pomijając główne wystąpienia wcześniejsze (W. Engeström Henryk Ibsen, poeta norweski, Warszawa 1875; — S. Wollerner Henryk Ibsen, Lwów 1888), można odnotować w dziesięciolecia 1890—1900 następujące poważniejsze artykuły i studia dotyczące norweskiego dramaturga: H. Biegeleisen Henryk Ibsen. Szkic społeczno-literacki, Warszawa 1891; — W. Bogusławski Skandynawizm w literaturze. Henryk Ibsen, „Biblioteka Warszawska”, 1891, t. IV; — C. Jellenta Ostatnie dramata Ibsena, „Ateneum”, 1893, t. I; — W. Marrené-Morzkowska Nowe prądy w literaturze dramatycznej, „Wędrowiec”, 1893, s. 473—475; — L. Szczepański Henryk Ibsen. Garść uwag, „Świat”, 1894, s. 544—547, 576—579; — A. Świętochowski Ibseniada, „Prawda”, 1896, nr (jest to złośliwy atak na przesadny kult Ibsena w Polsce); — A. Górski Henryk Ibsen — 20 marca 1828, „Życie”, 1898, s. 133—134. Nadto książka L. Germana Henryk Ibsen, Lwów 1895 (uprzednio druk. na łamach „Przewodnika Naukowego i Literackiego”, 1894); główne recenzje: Z. Daszyńska w: „Głos”, 1895, s. 270—272; — J. Kotarbiński w: „Przegląd Literacki”, 1896, nr 5; — I. Suesser w: „Ateneum”, 1896, t. II.
Znacznej części wyliczonych tytułów nie wymienia W. Hahn Henryk Ibsen w Polsce. W setną rocznicę urodzin. 1828. 20 III 1928, Lublin 1929. Większe zaufanie budzi podane przez Hahna zestawienie polskich przekładów i przedstawień sztuk Ibsena (op. cit., s. 9—22). - ↑ S. Sandler U początków marksistowskiej krytyki literackiej w Polsce. Bronisław Białobłocki, Wrocław 1954, s. 22—32, 76—87.
