Strona:Kazimierz Bukowski - Władysław St. Reymont. Próba charakterystyki.djvu/87

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

„Bunt“ stanowi wybitny zwrot w twórczości Reymonta. Z wnikliwego obserwatora życia zmienia się twórca „Chłopów“ w fantastę, tworzącego baśniowy świat siłą czysto intelektualnej wyobraźni. Rzut tej wyobraźni nie wytrzymuje jednak próby. Obraz buntu, oderwany od rzeczywistości, nie posiada siły wyrazu ani epickiej ekspresji dramatycznej. Jedynie w odczuciu świata przyrody, w odtwarzaniu zwierzęcych postaci i ich naturalnych instynktów, jest Reymont niezawodnym mistrzem i czystej krwi epikiem.
Nie zawodzi również Reymonta w „Buncie”, jak we wszystkich większych utworach, dar doskonałego wnikania w psychologię zbiorowości. Z rozmachem opisuje wszystkie odruchy wielkiej masy zwierzęcej, najdrobniejsze przejawy jej wspólnego poddawania się sugestji pięknych słów i rewolucyjnych haseł. Uplastycznia też wyraziście i barwnie każdy zbiorowy akt woli i energji gromady zwierzęcej, każdy stadłowy poryw jej ślepej, brutalnej, żywiołowej siły.
W większości tych nowel, obrazków i powieści, pisanych pod bezpośredniem wrażeniem przeżywanych wypadków i wydarzeń politycznych, należących już dzisiaj do historji, znać usilną dążność Reymonta do uchwycenia zbiorowej duszy narodu w jej żywotnej ekspansji uczuciowej i moralnej, do wydobycia wszystkich niezniszczalnych i wiecznie trwałych pierwiastków jej niezłomnej woli wytrwania, żelaznej odporności, życiotwórczej energji i zdrowej siły społecznej, opartej na poczuciu twardego obowiązku poddawania się prawom. organizacji i pracy.
Chwila dzisiejsza nie wystarczyła jednak Reymontowi. Doszukując się źródeł zbiorowej energji narodu, postanowił sięgnąć w przeszłość i dać przekrój duszy polskiej w czasie najtragiczniejszego jej przełomu, w epoce rozbiorów Polski i upadku Państwa Polskiego.