Strona:Karol Marx-Walki klasowe we Francji 1848-1850 r.djvu/010

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

kowity obraz tych złożonych, poplątanych i wiecznie zmiennych czynników. W dodatku główne czynniki życia ekonomicznego działają zwykle długo w ukryciu, zanim z nagłą siłą wyłonią się na powierzchnię. Niepodobna też odrazu zdobyć jasny pogląd na historję ekonomiczną bieżącego okresu; udaje się to dopiero później, po zebraniu i przejrzeniu odpowiedniego materjału. Koniecznym środkiem pomocniczym jest przytym statystyka, a ta zawsze się opóźnia. Przy przedstawieniu dziejów bieżących często trzeba uważać ten najważniejszy czynnik za niezmienny, uważać położenie ekonomiczne, jakie było w początkach danego okresu, za niezmieniające się w ciągu całego okresu, lub brać w rachubę te tylko zmiany ekonomiczne, które wynikają z oczywistych faktów, a więc leżą na powierzchni. Wobec tego wszystkiego metoda materjalistyczna często musi się ograniczać na sprowadzaniu konfliktów politycznych do walk interesów istniejących już, danych przez rozwój ekonomiczny, klas społecznych lub odłamów tych klas, a poszczególne partje polityczne uważać za mniej więcej wierny odpowiednik tych samych klas i odłamów.
Rozumie się, że takie nieuniknione pomijanie współczesnych zmian warunków ekonomicznych, tego właściwego podłoża wszystkich badanych faktów, musi być źródłem błędów. Lecz przyczynowe przedstawienie bieżących dziejów nieuchronnie pociąga za sobą takie błędy, a jednak nie wstrzymuje to nikogo od pisania historji dnia bieżącego.
Gdy Marks podjął niniejszą pracę, wspomniane